Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Manisa hapishanesi (1890-1918)

Abstract

19. yüzyıldan itibaren Osmanlı hapishanelerinde insan sağlığına uygun olmayan koşulların düzeltilmesi ve kapasite bakımından yetersizliğin giderilmesi için önemli adımlar atılmıştır. Bedene yönelik cezadan, zindandan hapishaneye geçiş bu dönemde gündeme gelmiş olup, dönemin siyasal olayları, toplumum reformlara bakışı gibi sorunlar hapishaneler konusundaki iyileştirme çabalarının istenilen düzeyde gerçekleşmesini engelleyip daha kötü bir hale gelmesine sebep olmuştur. Hapishaneler konusunda en önemli sorunlardan birisi bina sorunu olmuştur. Mahkum sayılarına göre binaların yetersiz ve sağlıksız olması bunların onarılması veya yenilerinin yapılmasını gerekli kılmıştır. Yayınlanan nizamnamelerde her vilayet, kaza ve livada mahalli hapishanelerin açılması, bunlara ek olarak da belirlenecek yerlerde umumi hapishanelerin açılarak, mahkumların cezalarına göre ayrılması kararlaştırılmış, fakat tam olarak yeterli sayı ve uygun durum sağlanamadığı için hayata geçirilememiştir. Yetersiz binalarda kalabalık bir halde yaşama zorunluluğu, izdiham, sağlık koşullarındaki yetersizlik, güvenlik gibi sorunları da beraberinde getirmiştir. Devlet bu sorunları çözmeye çalışsa da son dönemdeki siyasal, sosyal ve ekonomik sıkıntılar buna engel olmuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Manisa hapishanesi de bütün bu olumsuzlukları üzerinde bulundurması bakımından tipik bir örnek teşkil etmektedir. Bu çalışmada, ağırlıklı olarak Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde yer alan muhtelif tasniflerdeki belgelerden istifade ederek, Manisa kazası hapishanesinin fiziki yapısı, tamirat ve inşası ve bunun için yapılan masraflar, mahkum ve tutuklular, hapishane görevlileri ve ücretleri ile ilgili bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Ayrıca Osmanlı hapishaneleri üzerine yapılan telif kaynaklardan da faydalanılarak Manisa hapishanesinin durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Since the 19th century, important steps have been taken to correct the conditions that are not suitable for human health in the Ottoman prisons and to eliminate the inadequacy in terms of capacity. The transition from corporal punishment to prison came to the fore in this period, and problems such as the political events of the period and society's view of reforms prevented the improvement efforts on prisons from being realized at the desired level and made them worse. One of the most important problems in prisons has been the building problem. The fact that the buildings were insufficient and unhealthy according to the number of prisoners made it necessary to repair them or to build new ones. In the published regulations, it was decided to open local prisons in each province, district and livada, and in addition to these, to open public prisons in places to be determined, and to separate the prisoners according to their sentences, but it could not be implemented because there was not enough number and suitable situation. The necessity of living in a crowded place in inadequate buildings has brought along problems such as congestion, inadequacy in health conditions, and security. Although the state tried to solve these problems, recent political, social and economic problems have prevented this. In the last period of the Ottoman Empire, the Manisa prison is a typical example in terms of having all these negativities on it. In this study, it has been tried to give information about the physical structure, repair and construction of the Manisa township prison, the costs incurred for it, the convicts and detainees, the prison officers and their wages, by making use of the documents in various classifications in the Ottoman Archives of the Presidency of State Archives. In addition, the situation of the Manisa prison was tried to be revealed by making use of the copyrighted sources on the Ottoman prisons.