Güneş benzeri titreşim yapan evrimleşmiş yıldızlar için Dnu- nu ilişkisi

Abstract

CoRoT (2006), Kepler (2009) ve TESS (2017) uzay teleskopları sayesinde çok sayıda güneş benzeri titreşim yapan anakol ve evrimleşmiş yıldız gözlenmiştir. Bu tür titreşimleri tespit edilen anakol yıldızlarının gözlenen titreşim frekansları kullanılarak yıldızlara ait temel parametreler oldukça hassas bir şekilde belirlenmektedir. Anakol yıldızlarının kütle ve yarıçapını belirlemek için geliştirilen yöntemlere ölçeklendirme ilişkisi denmektedir. Bu ilişkilerde doğrudan gözlem frekanslarından oldukça duyarlı bir şekilde belirlenen büyük ayrılma (Dnu) ve maksimum genlikteki titreşim frekansıyla (numax) birlikte tayftan belirlenen Teff kullanılmaktadır. Bu çalışmada anakol yıldızları için geliştirilen ölçeklendirme ilişkisinde yer alan Dnu ile yıldız ortalama yoğunluğu (rho) arasındaki ilişkinin evrimleşmiş yıldızlardaki değişimi incelendi. Bunun için MESA evrim koduyla 1.00-1.60 M¤ kütle aralığında güneş kompozisyonuna sahip evrimleşmiş yıldız iç yapı modelleri yapıldı. Yapılan bu modelleri detaylı olarak incelendi. Evrimleşmiş yıldızlardaki Dnu-rho ilişkisi anakol yıldızlarına göre farklılaşmaktadır. Bu durumda hem bu ilişkinin hem de ölçeklendirme ilişkilerinin güncellenmesi gerekmektedir.

Thanks to CoRoT, (2006), Kepler (2009) and TESS (2017) have been observed a large number of solar-like oscillating main sequence and evolved stars . By using the observed oscillation frequencies of main sequence stars, the fundamental parameters of the stars are determined very precisely. The methods developed to determine the mass and radius of main sequence stars are called scaling relationship. In these relations, the large separation (Dnu) determined very sensitively from the direct observation frequencies and the oscillation frequency at the maximum amplitude (numax) and Teff determined from the spectrum are used. In this study, the relation between the average density (rho) and Dnu of stars, which is in the scaling relations for main sequence stars, was investigated for evolved stars. For this, stellar internal structure models that evolved in solar composition in the mass range 1.00-1.60 M¤ were made using the MESA evolution code. These models were examined in detail. As a result of these investigations, it was revealed that the relationship between Dnu-rho in evolved stars differs compared to main sequence stars. In this case, both this relations and scaling relations need to be updated.