Ignaz Goldziher’in tarafsızlığı üzerine bir değerlendirme (iİslâm kültür araştırmaları adlı çalışması özelinde)

Abstract

İnsanların inançları, mezhepleri, ırkları, kimlikleri, dünya görüşleri, zihniyetleri, bilgi birikimleri, tecrübeleri vs. olgu ve olayları değerlendirmelerine etki eder. Bazı insanlar bu aidiyetlerinin tesirinde kalarak doğruları göremeyebilir, meselelere ideolojik yaklaşabilir, gerçeklerin üzerini örtebilir, tarafsızlıklarını yitirip önyargılarla hareket edebilir veya tarafsız görünerek maksatlı değerlendirmelerde bulunabilir. Ancak insanların çok azı analizlerinde tarafsız kalmayı başarabilir. Bu makalenin yazılma nedeni Goldziher’in İslâm ile ilgili çalışmalarında tarafsız kalıp kalmadığını araştırmaktır. Görebildiğimiz kadarıyla bazı araştırmalarda Goldziher’in İslâm, Kur’ân, Hz. Muhammed ve hadislere yaklaşımında ilmî tarafsızlığını yitirdiğine yönelik bazı önemli tespitler olsa da bu konuyu “müstakil olarak inceleyen bir başka çalışma” yoktur. Hem bu boşluğu doldurmak hem de onun doğru tanıtılmasına katkı sunmak amacıyla bu makale yazılmıştır. Makalede Goldziher’in tarafsızlığı araştırılırken Muhammedanische Studien adlı çalışması esas alınmış, ayrıca onun farklı yönlerini inceleyen muhtelif araştırmalardan da istifade edilmiştir. Makale, onun İslâm, Kur’ân, Hz. Muhammed ve hadislere yaklaşımıyla sınırlandırılmış, çalışmanın sonunda Goldziher’in kafasında kurguladığı sonuçları elde etmek için hakikatleri görmezden geldiği, keyfî ve zorakî yorumlara yöneldiği, gerçekleri çarpıttığı ve tarafsızlığını yitirdiği neticesine ulaşılmıştır.