Sultan II. Selim'in kızı İsmihan Sultan'ın vakıfları üzerine bir inceleme

Abstract

İslam medeniyetinde vakıflar; ekonomik, sosyal ve kültürel hayatı imar eden önemli kurumlar arasında yer alır. Osmanlı döneminin de vakıflar bakımından oldukça zengin bir geçmişe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Osmanlı kent mimarisinin oluşmasında en büyük rol vakıflara aittir. Kent dokusunu oluşturan dinî ve kamusal binalarıın baniliğini erkeklerin yanı sıra birçok kadın da üstlenmiştir. Bu sayede hayırsever hanımlar toplumda iz bırakacak nice hayırlar yapmışlar, eserler inşa ettirmişlerdir. Osmanlı hanedan hanımları da vakıfları vesilesiyle toplumun yararına birçok hizmetlerde bulunmuşlardır. İsmihan Sultan, vakfı aracılığıyla yaptığı güzel işlerle Osmanlı hanedanının yardımsever hanımları arasında yerini almıştır. Bu tez çalışmasında İsmihan Sultan’ın hayatının yanı sıra Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’nde 572 numaralı defterde bulunan vakfiyesi, vakfiyesindeki bilgiler ışığında çalışanlar, aldıkları ücretler tespit edilmiştir. Keza vakfın Eyüp’te ve Kadırga’da eşi ile birlikte yaptırdığı külliye, Mangalya’da cami ile vakfın akarları ve babası Sultan II. Selim’in kızına yaptığı temlikler ele alınmıştır. Çalışmanın temel kaynağı vakfiyesine ilaveten Başkanlık Osmanlı Arşivi’nde hayatı, akarları ve vakfı ile ilgili belgeler ile kronikler ve telif eserlerdeki bilgilerdir.

In Islamic civilisation, waqfes are among the important institutions that build economic, social and cultural life. We can say that the Ottoman period has a very rich history in terms of waqfes. These waqfes had significant contributions and effects on society in social, cultural and economic fields. The biggest role in the formation of Ottoman urban architecture belongs to waqfes. In addition to men, many women, as well as men, undertook the construction of the religious and public buildings that make up the urban fabric. In this way, charitable ladies made many charities that will leave a mark on the society and had artefacts built. The ladies of the Ottoman dynasty also provided many services for the benefit of society through their waqfes. İsmihan Sultan took her place among the benevolent ladies of the Ottoman dynasty with her good works through her foundation. In this thesis, in addition to the life of İsmihan Sultan, her waqfıyya in the General Directorate of Foundations Archive in the book numbered 572, the employees and the wages they received were determined in the light of the information in the waqf. Likewise, the kulliye built by the waqf in Eyüp and Kadırga with her husband, the mosque in Mangalya, the assets of the waqf and the assignments made by her father Sultan Selim II to his daughter are analysed. The main source of the study, in addition to her waqfıyya, is the documents in the Ottoman Archive of the Presidency related to her life, assets and waqf, as well as the information in chronicles and copyrighted works.