Çağdaş Türk bestecilerin keman eserlerinde karşılaşılan makam etkilerinin incelenmesi: Muammer Sun keman ve piyano için üç parça örneği

Abstract

Türkiye’de yaklaşık iki yüz yıllık bir geçmişi bulunan çoksesli müzik ve bu kapsamda ülkemize giren Klasik Batı Müziği, geçen süre zarfında kökleşmiş ve yaygınlaşmış, özellikle Cumhuriyet devrimlerini izleyen süreçte hem nicelik hem de nitelik açısından büyük bir aşama kaydetmiştir. Çağdaş Türk bestecileri bu müzik türünün her formunda eser üretmişler, çalışmalarında bütün çalgılara yer vermişlerdir. Bunlar arasında keman repertuarı, hem sanat hem de eğitim bakımından öne çıkmaktadır. Bestecilerin bu çalgıya eser yazarken kendi duyuşları çerçevesinde Klasik Türk Müziği makamlarını kullandıkları bilinmektedir. Bununla birlikte Klasik Batı Müziği ses sisteminin bu makamların birebir uygulanmasına elverişli olmadığı da bir gerçektir. Söz konusu ses sistemi kullanılarak bestelenmiş eserlerde makamdan çok “makam etkisi”nden söz edilebilir. “Makam” ile “makam etkisi” arasındaki fark, ilgili literatürde bugüne dek yeterince işlenmemiştir. Bunun için gerekli literatür çalışmasıyla birlikte, ülkemizin yedi bölgesinden, ulaşılabilen eğitim fakültesi müzik eğitimi anabilim dalı ve konservatuvar keman eğitimcileri ile öğrencilerinin en sık tercih ettikleri eseri belirlemek amacıyla anket yapılmıştır. Anket sonucunda Muammer Sun’un Keman ve Piyano İçin Üç Parça’sının yüksek bir oranla tercih edildiği görülmüştür. Söz konusu eser, “makam” ile “makam etkisi” arasındaki farkın incelenmesi için son derece uygun niteliktedir. Eserde kullanılan makamların nazari değil duyumsal açıdan ele alındıkları görülmüştür. Konu hakkında alınan uzman görüşlerinde; eserin her üç bölümünde de yer verilen makamlara has bazı seslerin bulunmadığı, bu nedenle makamların ancak hissettirildiğinin söylenebileceği tespiti öne çıkmaktadır. Buradan hareketle, eser analizlerinde karşılaşılan sıkıntıların giderilmesi ve yanlış uygulamaların önüne geçilebilmesi için “makam etkisi” kavramının, “makam” kavramından farklı olduğu vurgulanmalıdır. Bu amaçla; daha sık yapılacak nitelikli akademik çalışmalarla literatürün zenginleştirilmesi, Çağdaş bestecilerimizin özellikle Klasik Batı Müziği’ne uygun şekilde transpoze edilebilen makamları tercih etmesi, eğitim kurumlarımızdaki solfej derslerinde makam konusunun daha kapsamlı ele alınması önerilmektedir.

Polyphonic music, which has a history of nearly two hundred years in Turkey, and Classical Western Music, which entered our country within this scope, has become rooted and widespread during this period, and has made a great progress in terms of both quantity and quality, especially in the period following the Republican revolutions. Contemporary Turkish composers have produced works in every form of this music genre and included all instruments in their works. Among these, the violin repertoire stands out in terms of both art and education. It is known that composers used the maqams of Classical Turkish Music within the framework of their own senses while writing works for this instrument. However, it is also a fact that the sound system of Classical Western Music is not suitable for the one-to-one application of these maqams. In works composed using this sound system, one can speak of "maqam effect" rather than maqam. The difference between "maqam" and "maqam effect" has not been sufficiently studied in the relevant literature so far. In addition to the necessary literature study, a survey was conducted in order to determine the most preferred works of violin educators and students of music education departments of education faculties and conservatories from seven regions of our country. As a result of the survey, it was seen that Muammer Sun's Three Pieces for Violin and Piano was preferred with a high rate. The piece in question is very suitable for examining the difference between "maqam" and "maqam effect". It was observed that the maqams used in the piece were handled sensually rather than theoretically. In the expert opinions received on the subject; the determination that some sounds specific to the maqams included in all three parts of the work are not present, therefore, it can be said that the maqams can only be felt. From this point of view, it should be emphasized that the concept of "maqam effect" is different from the concept of "maqam" in order to eliminate the problems encountered in the analysis of works and to prevent wrong applications. For this purpose, it is suggested that the literature be enriched with more frequent qualified academic studies, that our contemporary composers prefer modes that can be transposed in accordance with Classical Western Music, and that the subject of makam be addressed more comprehensively in solfege lessons in our educational institutions.