Çevre sorunlarının çözümüne yönelik vergi politikaları: Türkiye ile Avrupa birliği arasında karşılaştırmalı bir analiz

Abstract

Sanayileşme sürecinde yaşanan hızlı üretim ve tüketim artışı ile doğal kaynakların bilinçsiz kullanımı küresel ölçekte ciddi çevre kirliliği sorunlarına yol açmıştır. Çevre kirliliğinin dışsal maliyetleri, yalnızca ekonomik boyutlarla sınırlı kalmayıp hava, su ve toprak gibi doğal kaynakların tahribatını, ekosistemlerin bozulması ve iklim değişikliği gibi problemleri içermektedir. Devletler, söz konusu çevresel sorunlarla mücadelede vergi politikalarını bir araç olarak kullanmaktadır. Avrupa Birliği (AB) çevre politikaları ve çevre vergilerinin uygulanması konusunda önde gelen bir aktör konumundadır. AB ortak politikalarından olan çevre ve vergi politikaları aday ülkelere uyum yükümlüğü getirmektedir. Türkiye de, bir aday ülke olarak, müzakereler sürecinde bu politikalar bakımından bir dönüşüm geçirmektedir. Bu çalışma, Türkiye ile AB ülkelerinin çevre politikaları ve vergilendirme stratejilerini karşılaştırmalı olarak analiz etmektedir. Araştırma kapsamında Türkiye’nin çevre vergileri konusundaki AB ile uyumu incelenmiş ve ülkenin bu konuda AB’den ayrıştığı görülmüştür. Sonuçlar, AB ülkelerinin çevre vergilerini hem üretici hem tüketici davranışlarını sürdürülebilir uygulamalara yönlendirmede oldukça etkin kullandığını gösterirken, Türkiye'nin henüz sınırlı bir vergilendirme yaklaşımına sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmada elde edilen bulgular çerçevesinde önerilerde bulunulmuştur. Bu kapsamda, Türkiye'nin çevre politikaları bağlamında özellikle karbon vergisi ve emisyon ticaret sistemi altyapısının geliştirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

The rapid growth in production and consumption during industrialization, combined with the unsustainable use of natural resources, has resulted in severe global environmental pollution. The external costs of such pollution extend beyond economic factors, encompassing the degradation of natural resources, such as air, water, and soil, alongside critical challenges, including ecosystem disruption and climate change. To mitigate these issues, governments increasingly employ tax policies as a regulatory tool. The European Union (EU) serves as a prominent actor in advancing environmental policies and implementing environmental taxes. As part of its common framework, the EU requires candidate countries to harmonize with its environmental and tax regulations. Turkey, as an EU candidate country, has undergone policy transformation during its negotiation process. This study provides a comparative analysis of the environmental policies and taxation strategies of Turkey and EU member states. The findings highlight significant disparities, showing that while EU countries effectively use environmental taxes to promote sustainable practices among producers and consumers, Turkey’s taxation approach remains limited in scope. Based on the results, the study presents policy recommendations, concluding that Turkey should prioritize the development of its carbon tax framework and emissions trading system infrastructure to strengthen its environmental policies.