Turizm bağlamında somut olmayan kültürel mirasın yönetimi: Afyonkarahisar ili paydaş algılarının değerlendirilmesi

Abstract

Araştırmanın amacı, UNESCO Gastronomi Şehri Afyonkarahisar’ın sahip olduğu somut olmayan kültürel miras değerlerine yönelik yerel paydaş algılarını turizm bağlamında incelemek ve ortaya koymaktır. Araştırmada, beş temel hedef üzerine yoğunlaşılmıştır. Bu kapsamda; yerel paydaşların SOKÜM değerlerine ilişkin farkındalıkları, ülke ve şehrin SOKÜM değerleri hakkındaki bilgi düzeyleri, SOKÜM ile turizm ilişkisine yönelik düşünceleri, turistik ürün gelişiminde SOKÜM’ün rolüne ve katkısına ilişkin algıları, SOKÜM Türk Mutfak Kültürü Uygulamaları ve gastronomi ilişkisine yönelik görüşleri, SOKÜM’ün korunması ve sürdürülebilirliğine yönelik uygulama ve katkıları ile önerilerinin ayrı ayrı ele alınması hedeflenmiştir. Araştırmanın örneklemi, olasılığa dayalı olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçlı örnekleme tekniği ile belirlenen, Afyonkarahisar’da kamu ve sivil toplum kuruluşlarında görev yapan, SOKÜM unsurları üzerinde söz sahibi olan 15 yerel paydaştan oluşmaktadır. Araştırma nitel olarak tasarlanmış ve veri toplama yöntemi olarak görüşme tekniği kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak, yarı yapılandırılmış görüşme formları kullanılan araştırmada, Aralık 2023-Mayıs 2024 tarihleri arasında gerçekleştirilen mülakatlarla veri toplam süreci tamamlanmıştır. Görüşmelerin yazılı metin haline dönüştürülmesi ile elde edilen verilerin analiz aşamalarında, tematik, içerik ve betimsel analiz yöntemlerinin üçü bir arada kullanılmıştır. Veri analiz süreci için MAXQDA 2020 nitel veri yazılımından faydalanılmış ve yapılan çeşitli analizlerle bulgular görsel araçlarla desteklenerek doğrudan alıntılarla açıklanmıştır. Yapılan analizler sonucunda, (1) yerel paydaşların SOKÜM kavramına ve unsurlarına yönelik bilgi ve farkındalıklarının yüksek olduğu; (2) SOKÜM’ün turizmle doğrudan ilişkili ve turistik ürün potansiyeli yüksek değerler olarak hâlihazırda turizmde kullanıldığı ve/veya kullanılabileceği; (3) SOKÜM’ün Afyonkarahisar turizmine ekonomik katkılarının hem görülmeye başlandığı hem de şehir ekonomisine olası katkılar sağlayabileceği; (4) Afyonkarahisar’ın SOKÜM Türk Mutfak Kültürü Uygulamaları açısından sahip olduğu zenginlikler ile Türkiye’nin önemli bir temsil merkezi olduğu ve bu değerlerden gastronomi turizmi kapsamında iyi düzeyde yararlanıldığı ve çeşitli katkıların elde edildiği; (5) yerel paydaşların SOKÜM’ün korunması, yaşatılması ve sürdürülebilirliğine ilişkin çeşitli uygulama örnekleri ile süreçlerin içerisinde aktif olarak yer almasına karşın bu kapsamda geliştirilmesi gereken yönlerin ve eksikliklerin de olduğu anlaşılmıştır.

The research aims to examine and reveal the local stakeholder perceptions of the intangible cultural heritage elements of UNESCO Gastronomy City Afyonkarahisar in the context of tourism. The study focused on five main objectives. In this context, it is aimed to separately address the awareness of local stakeholders regarding the concept and elements of ICH, their level of knowledge about the ICH values of the country and the city, their thoughts on the relationship between ICH and tourism, their perceptions on the role and contribution of ICH in the development of touristic products, their views on the relationship between ICH and Turkish Culinary Culture Practices and gastronomy, their practices and contributions and suggestions regarding the protection and sustainability of ICH. The study sample consists of 15 local stakeholders who work in public and non-governmental organizations in Afyonkarahisar and have a say in the elements of ICH, determined using the purposive sampling technique, one of the non-probability sampling methods. The research was designed qualitatively, and the interview was used as the data collection method. In the study where data were collected using semi-structured interview forms, the data collection process was completed with interviews conducted between December 2023 and May 2024. Thematic, content, and descriptive analysis methods were used to analyze the data obtained by converting the interviews into written text. MAXQDA 2020 qualitative data software was used for the data analysis process, and the findings were explained with direct quotes supported by visual tools through various analyses. As a result of the study, it was understood that (1) local stakeholders have high knowledge and awareness of the concept and elements of ICH; (2) ICH is already used and/or can be used in tourism as values directly related to tourism and with high touristic product potential; (3) ICH's economic contributions in Afyonkarahisar tourism have started to be observed, and it can provide possible contributions to the city economy; (4) Afyonkarahisar is an essential representative center of Turkey with its richness in terms of ICH Turkish Cuisine Culture Practices and these values are well utilized within the scope of gastronomy tourism and various contributions are obtained; (5) local stakeholders are actively involved in the processes with good practice examples regarding the protection, survival, and sustainability of ICH; however there are also some aspects and deficiencies that need to be developed in this context.