Balıkesir, Bolu Ve Sakarya İllerinde Etlik Piliç Yetiştiriciliğinin Ekonomik Ve Ekonometrik Analizi

Abstract

Bu araştırmada, Türkiye’de üretim hacmi itibariyle ilk üç merkez olan Balıkesir, Bolu ve Sakarya İllerindeki piliç eti üretiminin ekonomik ve ekonometrik analizi yapılmıştır.

Araştırmanın ana materyalini, adı geçen illerden tabakalı rastgele örnekleme yöntemiyle belirlenen 125 adet etlik piliç işletmesinin 2012-2013 faaliyet dönemine (1 yıllık) ait üretim verileri oluşturmuştur. Anket yoluyla sağlanan verilerin ekonomik analizinde, işletmelerin yıllık faaliyet sonuçları yanında karlılık ve verimlilikleri incelenmiştir. Ekonometrik analizde ise CA karı (Y) ile kara etkisi olduğu düşünülen değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü ve niceliğini tahmin etmek amacıyla çoklu regresyon modeli kurulmuştur. İşletmeler kapasitelerine göre küçük (1-10 000), orta (10 001-30 000) ve büyük (30 001 ve üzeri) olarak ölçeklendirilmiştir.

Tüm işletmeler için üretime ilişkin teknik sonuçlar incelendiğinde, ölüm oranı %6,16; ortalama CA 2,434 kg; ortalama besi süresi 42,33 gün; ortalama besi devresi 5,28 adet/yıl; FCR 1,7983 kg; kapasite kullanımı ise %99,56 olarak hesaplanmıştır.

İncelenen dönemde işletmelerin tümünde toplam üretim maliyetinin %93,84’ü değişken, %3,25’i sabit nitelikte meydana gelmiştir. Üretim maliyetleri içinde ilk sırayı yem (%67,44) alırken, bunu sırasıyla civciv (%13,81), enerji (%4,59), diğer (%3,69), genel idare (%2,91), sağlık (%1,58), bakım-onarım (%1,41), işgücü (%1,25), altlık materyali (%1,16), temizlik-dezenfeksiyon (%0,90), yakalama-yükleme (%0,68) ve amortisman (%0,59) kalemleri takip etmiştir. 1 kg CA maliyeti 2,47 TL, mali rantabilite ise 2,03 olarak hesaplanmıştır.

Araştırmaya dahil edilen işletmelerde yem kısmi verimliliği 0,6179 kg; işgücü kısmi verimliliği 1 133,35 kg ve Avrupa Verimlilik Faktörü de 312,27 olarak tespit edilmiştir.

Oluşturulan tahmini regresyon denklemine göre, kg CA başına civciv, yem, işçilik, sağlık, enerji, diğer ve bina + genel idare masrafları maliyetinde görülen %1'lik artışın kg CA karını sırasıyla %1,022; %1,010; %0,995; %1,089; %1,001; %1,016 ve %0,994 oranlarında azalttığı tespit edilmiştir. Diğer taraftan kg CA satış fiyatındaki %1'lik artışın ise kg CA karını %1,012 oranında arttırdığı belirlenmiştir.

Sonuç olarak; üretimin teknik performanslarında ölçekler ve araştırma merkezleri itibariyle işletmeler arasında belirgin farkların olmadığı, ekonomik performanslar açısından ölçek büyüklüğünün önemli olduğu, ekonometrik analize göre ise işletme ölçeği ve araştırma merkezlerinde değişkenler arasında benzer ilişkiler görüldüğü söylenebilir.

In this research, economic and econometric analysis of broiler production of Balıkesir, Bolu and Sakarya Province which is the first of three centers in terms of production volume in Turkey, was evaluated.

The main material of the study related with production datas which contains 125 broiler enterprises of the 2012-2013 period (one year) from these the provinces analyzed by stratified random sampling method. In economic analysis, annual results of enterprises profitability and productivity obtained by the questionnaire evaluated. Multiple regression models were established for estimation of direction and quantity of relationship between variables and LW profit (Y) in econometric analysis. Enterprises were scaled according to their capacities as small (1-10 000), medium (10 001-30 000) and large (30 001 and over).

Technique results related with production for all enterprises were examined, mortality rate 6,16%; the average LW 2,434 kg; the average fattening period 42,33 day; the average fattening circle 5,28 units/year; FCR 1,7983 kg; capacity utilization 99.56% was calculated.

It was calculated as variable cost 93,84% and fixed cost 3,25% of total production costs in all enterprises during the analyzed period. Feed cost (67,44%) is the first in the production costs, chick cost (13,81%), energy (4,59%), other (3,69%), general administrative (2,91%), veterinary expenditure (1,58%), maintenance-repair (1,41%), labor (1,25%), litter (1,16%), cleaning-disinfection (0,90%), embarkation (0,68%) and depreciation (0,59%). 1 kg LW cost was calculated as 2,47 TL and financial profitability was found 2,03.

Partial feed productivity, partial labor productivity and European efficiency factor were determined, 0,6179 kg; 1 133,35 kg and 312,27, respectively.

According to estimated regression equation, it was found 1% increase of kg LW per broiler, feed, labor, veterinary expenditure, energy, other and building + general administrative costs that reduced kg LW profit, 1,022%; 1,010%; 0,995%; 1,089%; 1,001%; 1;016% and 0,994% rates, respectively. On the other hand 1% increases in sales price in kg LW that increases kg LW profit 1,012% rate.

As a result; we can say that there is no significant difference between enterprises as scales and research centers on production techniques performance, scale size is important in terms of economic performance, according to econometric analysis there is similar relationship between variables on enterprise scale and research centers.