Çok Boyutlu Performans Değerleme Modelleri ve Bir Balanced Scorecard Uygulaması

Abstract

Günümüzde karmaşık ortamlarda rekabet eden işletmelerin başarılı olmalarında etkin bir performans değerleme sisteminin önemi büyüktür. Başarıyla uygulanan bir performans değerleme sistemi, firma başarısının sürekli izlenmesini sağlamaktadır. İşletmenin başarısını tüm yönleriyle değerlendirmeyi amaçlayan performans değerleme sistemlerinin finansal boyutla birlikte finansal olmayan boyutu da dikkate almaları gerekmektedir. Bugüne kadar kullanılan finansal göstergelere dayalı performans değerleme sistemlerinin işletmelerin başarısı için kritik öneme sahip tüm faktörlerin ölçülmesinde yetersiz kalmaya başladığı görülmektedir. Geleneksel performans değerleme sistemlerinin yetersizliklerini ve eksikliklerini gidermeye yönelik olarak çok boyutlu modeller geliştirilmeye başlanmıştır. Geliştirilen modellerden başlıcaları: Balanced Scorecard Modeli, Paydaş Temelli Performans Değerleme Modeli, Lynch- Cross Performans Piramidi, 360 Derece Performans Değerleme Modelidir. Çalışmada öncelikle performans, örgütsel performans, örgütsel performansın boyutları ile ilgili kavramsal çerçeve ortaya çıkarılmıştır. Daha sonra geleneksel performans değerleme yöntemleri ve bu yöntemlerin eksikliklerini gidermeye yönelik geliştirilen çok boyutlu performans değerleme yöntemlerine yer verilmiştir. Çalışmada

iv ayrıca çok boyutlu performans değerleme modellerinden Balanced Scorecard spesifik olarak incelenmiştir. Balanced Scorecard’ı oluşturan kriterler, bileşenler ve finansal boyut, müşteri boyutu, şirket içi işlevler boyutu, öğrenme ve gelişme boyutu olmak üzere dört boyutu üzerinde durulmuştur. Çalışmanın amacına uygun olarak uygulama bölümünde Afyonkarahisar Özdilek Alışveriş Merkezine gidilip, yöneticilerle görüşülerek Özdilek’in Balanced Scorecarad’ı oluşturulmuştur. Oluşturulan Balanced Scorecard ile Özdilek’in performansı tüm boyutlarıyla değerlendirilebilmektedir. Özdilek’in Balanced Scorecard’a yönelik olarak belirlediği kriterlere baktığımızda finansal, müşteri ve öğrenme ve gelişme boyutlarında hedeflediği değerlere ulaştığını söylemek mümkündür. Şirket içi işlevler boyutu açısından hedeflerin biraz dışında olsa da firmanın genel olarak başarılı olduğu görülmektedir.

Today, an effective evaluation system is crucial in the success of companies competing wihtin complex areas. A successfully-applied performance evaluation system provides constant monitor of success of the firm. It is needed that performance evaluation systems aiming to evaluate the success of companies within all respects take into account the non-financial dimension, as well as the financial dimension, too. It is seen that performance evaluation systems based on the financial dimensions which have been utilized so far have been insufficient to measure all the factors bearing critical importance as to the success of the companies. Multi-dimensional models have been started to be developed in order to eliminate the deficienfies and insufficiencies of the traditional performance evaluation systems. Some of these models are: Balanced Scorecard Model, The Stakeholder Scorecard Model, Lynch-Cross Performance Pyramid, 360 Degree Performance Evaluation Model. In this study, primarily, a conceptual frame has been found out in relation to performance, organizational performance, and dimensions of organizational

vi performance. Following this, the study has mentioned the traditional performance evaluation systems and the multi-dimensional performance evaluation methods developed so as eliminate the deficiencies of those traditional methods. The study has also examined the Balanced Scorecard Model, that is being one of the the multi¬dimensional performance evaluation methods. It has elaborated on the four dimensions, which are the criteria components, and financial dimension forming the Balanced Scorecard, customer dimension, inter-company function, and learning and development dimension. In the application process, in accordance with the aim of the study, a field study was organized at Afyonkarahisar Ozdilek Shopping Center in the form of interviews conducted with the managers, and thus was created the Balanced Scorecard of the respective company. The performance of Ozdilek can be assesed with all respects by the use of the Balanced Scorecard that has been formed. Considering the criteria Ozdilek has determined in relation with the company’s Balanced Scorecard, it can be claimed that Ozdilek has reached the expected numbers wiht respect to the financial, customer, and learning and development dimensions. It is seen that the firm is generally successful although being under the estimated aims in terms of the inter-company functions dimension.