166 ve 68 Numaralı Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Beypazarı Kazası

Abstract

Ankara’nın 99 km batısında bulunan Beypazarı; Doğusunda Ayaş ve Güdül, kuzey doğusunda Kızılcahamam, kuzeyinde Kıbrısçık ve Seben, batısında Nallıhan, güneyinde Polatlı ve Mihalıççık ilçeleriyle çevrili vaziyettedir Yapılan araştırmalara göre, Beypazarı çevresinde sıra ile Hititler, Frigler, Galatlar, Romalılar (Bizanslılar), Selçuklular ve Osmanlılar hâkim olmuştur Türklerin Sultan Alparslan komutasında Anadolu’ya girmesinden kısa bir süre sonra Marmara’ya ulaşmaları ile Beypazarı ilk Türk akıncıları ile karşılaşmıştır. Selçuklu yönetimindeki Beypazarı konum itibarı ile sık sık göç eden Türkmen boylarına yurtluk yapmıştır. Mevcut kaynaklara göre, Beypazarı’na ilk Türk yerleşimi Germiyan oğlu Yakup Şah’ın veziri Dinar Hezar’ın burayı Rumlardan alarak yerleşmesi ile gerçekleşmiştir 1530 sayımlarına göre kazada 10 mahalle ve 3 cemaat görünmektedir. Gülhanı, Yakacık, Düz, Yaz, Karacakaya, Beğdepesi, Yenice, Kadı, Ermeniler, Ömerönü diye adlandırılmış olan bu mahallelerden Ömerönü’ne bağlı İnözü, Virancık ve Derbendcik olmak üzere üç cemaat bulunmaktadır.Mahallelerin ve cemaatlerin nüfusunun toplamı 2116 dır. 1574 sayımlarına göre kazada bulunan mahalle sayısı 22’ye yükselmiştir. Cemaatlerin sayısı değişmemişken cemaatlerde bulunan kişi sayısında önemli artış

ii meydana gelmiştir.1574 yıllarında Beypazarı’na ait mahallelerde toplam 10934 kişi yaşamaktadır. Yapılan tahrirlerden görünen o ki Beypazarı kazası dini ve sosyal müesseseler açısından azımsanmayacak derecede zengin görünmektedir. 1530 tarihli deftere göre kazada 3 imaret, 2 cami, 4 mescit, 6 imaret, 1 medrese, 2 hamam bulunmaktadır. 1574 yıllarında ise kazada 4 cami ve 15 medrese bulunmaktadır. 1530 dan 1574 e kadar bölgenin genel yapısında önemli değişiklikler görülmüştür. Bu süre içersinde kazada bulunan köy sayısı 156 dan 78 e düşmüştür. Fakat köylerde bulunan kişi sayısı 14919 dan 35854 e yükselmiştir. 1574 yıllarında köylerin bazıları kendisine yakın konumda bulunan diğer köylerle birleşmiştir.

Beypazarı is about 99 kilometers on the west of Ankara province and located between Ayaş and Nallıhan towns; Ayaş and Güdül to the east, Kızılcahamam to the north east, Kıbrısçık and Seben to the north, Nallıhan to the west, Polatlı and Mihalıççık to the south of the town, but has no natural boundary. According to the researches around; various societies have been dominated the town. History indicates prevailing of Hittites, Frigs, Galats, Romans (Byzantium’s) Seljuk’s and Ottomans. Turks came to Anatolia under the command of Sultan Alparslan, afterwards reached up to Marmara, wheras the Beypazarı also met with the first Turkish warriors. During the period of Beypazarı governed by Seljuks; the town became the homestead for Turkmen groups whom frequently immigrating one place to another. According to the available sources, Dinar Hezar, The Vizier of Kütahya Chieftain Yakup Shah, takes Beypazarı from Greeks and the Turks settled in the region. Reference to the historical logbooks that became the main sources for our study, there have been 10 district, 3 religious communities exist in the town in the year 1530. İnözü, Virancık and Derebencik are those three religious communities and Gülhanı,

iv Yakacık, Düz, Yaz, Karacakaya, Beğdepesi, Yenice, Ömeroğlu Kadı, Ermeniler are the districts of the town. The total population of these districts and religious communities are counted as 2116. As to the census of 1574, district numbers increased to 22. However, there were no changes in numbers nor names of the religious communities. The total population in the Beypazarı reached to 10,934. There were abundant religious and social institutions in Beypazarı. According to the census of 1530; 3 “imaret”s (social-need centers), 2 mosques, 4 mesjids (small mosques), 6 nooks (religious elementary school), 1 medrese (high-school college), 2 Turkish baths were founded in the town. Later as to the 1574 census, there were 4 mosques and 15 small mosques located in the town. There have been certain changes seen in the general structure of rural areas from 1530 to 1574. The number of village decreased to about 78 from 156 during this period. Although the downturn in the number of villages the overall population in the region is increased from 14919 to 35854. As to the administrative organization, Beypazarı is a town that predicated on Hüdavendigar National Ensign; and in the course of the 1530 - 1574 period annual income increased steadily.