Endojen Melatoninin ve Pinealektomili Ratlarda Eksojen Melatoninin Organofosfat İnsektisit Fenthion ile Oluşturulan Toksisite Üzerine Koruyucu Etkisi

Abstract

Bir organofosfat insektisit olan fenthion, uzun yıllardır kullanılmakla birlikte, bu insektisitin zararlı etkileri ve bu etkilerden korunmayı amaçlayan çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışmanın amacı, akut fenthion maruziyetine bağlı oluşan toksisite üzerine endojen ve eksojen melatoninin koruyucu etkisini süperoksit dismutaz (SOD), katalaz (CAT) ve malondialdehit (MDA) parametreleri ile değerlendirmektir.

Wistar-albino cinsi 63 adet erkek rat, kontrol grubu 8, diğer gruplar 11’er adet olmak üzere altı gruba ayrıldı: kontrol (G1), fenthion (G2), fenthion + melatonin (G3), pinealektomi (G4), pinealektomi+fenthion (G5), pinealektomi+fenthion+melatonin (G6). Endojen melatoninin etkisini görebilmek için fenthion oral yoldan tek doz 54 mg/kg olarak gece verildi. Melatonin ise iki gün süreyle günde tek doz 10 mg/kg intraperitoneal olarak gündüz uygulandı. Fenthion uygulamasından 24 saat sonra ratlar sakrifiye edildi. Karaciğer, böbrek ve beyin doku örneklerinde SOD, CAT enzim aktiviteleri ile MDA seviyeleri spektrofotometrik yöntemle belirlendi. İstatistiksel olarak iki bağımsız grubun karşılaştırılmasında Mann-Whitney U testi, ikiden fazla bağımsız grubun karşılaştırılmasında ise Kruskal-Wallis H testi kullanıldı. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edildi.

Karaciğer dokusunda fenthion uygulaması ile G2 CAT ve MDA değerlerinde anlamlı artış gözlenirken, SOD enzim aktivitesinde anlamlı fark saptanmadı (CAT; PG1-G2=0,002; PG2-G3=0,006) (MDA; PG1-G2=0,032; PG2-G3=0,003). Karaciğer G6 SOD enzim aktivitesinde, G4 ve G5’e göre anlamlı derecede azalma gözlendi (PG4-G6=0,008; PG5-G6=0,011). Böbrek G1,2,3 grupları arasında CAT ve SOD aktivitelerinde anlamlı fark gözlenmedi. Pinealektomili grupların (G4,5,6) CAT ve SOD aktivitelerinin diğer gruplara göre anlamlı derecede arttığı gözlendi (CAT; PG1-G4=0,032, PG1-G6=0,039) (SOD; PG2-G5=0,041, PG3-G5=0,045). Beyin dokusunda fenthion uygulaması ile (G2) SOD aktivitesinde anlamlı artış görülürken, melatonin uygulaması ile (G3) normale döndüğü gözlendi (CAT; PG2-G3=0,026, SOD; PG1-G2=0,048, PG2-G3= 0,030, MDA; PG2-G3=0,009).

Fenthion uygulaması ile ratlarda karaciğer ve beyin dokusunda belirgin; böbrek dokusunda ise hafif derecede olmak üzere oksidatif hasar oluştuğu, buna bağlı olarak da, SOD ve CAT enzim aktivitelerinde değişiklikler ve MDA düzeylerinde artış olduğu görüldü. Endojen melatonin salgısının yüksek olduğu gece yarısında verilen eksojen melatoninin, dokularda oluşan oksidatif hasarı büyük ölçüde önlediği; ancak pinealektomili ratlara uygulanan eksojen melatoninin yeterli antioksidatif etkiyi gösteremediği görüldü.