Haritanın mekansal bilgisinin nicel ölçme yöntemleri ile değerlendirilmesi

Abstract

Kartograflar, haritalarını tasarımlarken etkili bir iletişim sağlayabilmek için kullanıcılara optimum bilgiyi sunan, iyi tasarımlanmış bir harita üretmek gayretindedirler. Harita tasarımı, haritanın kullanım amacı ve ölçeğini de etkileyen çok yönlü bir süreçtir. Kullanıcılar, uygulayıcılar, okuyucular bir harita ölçeği telaffuz edildiğinde bu haritanın kapladığı alan, içerdiği bilgi miktarı konusunda zihninde mekansal bir boyut canlandırabilir. Harita üzerindeki kartografik işaretlerin ve objelerin yoğunluğu bir anlamda ölçeğe göre sınırlandırılmaktadır. Haritada obje yoğunluğu arttıkça haritanın görsel etkisi azalmakta, kullanıcının haritayı anlaması güçleşmektedir. Haritalardaki mekansal bilgi miktarının nicel olarak ifade edilmesinde entropi kavramı bir ölçüt olarak kullanılabilir. Entropinin bilgi miktarı ile belirgin bir bağlantısı vardır ve iletişim sistemleri arasındaki bilgi transferinin ölçülmesi bağlamında literatürde öne sürülmüştür. Bu çalışmada, haritaların, içerdikleri mekansal bilgi miktarının nicel bir ölçüt kullanılarak belirlenmesine yönelik araştırmalar yapılmıştır. Mekansal bilgi miktarının belirlenmesi için önerilen yöntemlerden istatistiksel, topolojik ve metrik bilginin geçerliliği araştırılmış, her bir yöntem için test haritaları üzerinde uygulamalar yapılmış, aynı bölgeye ait genelleştirilmiş haritalar kullanılarak mekansal bilgi miktarındaki değişim incelenmiş, elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Topolojik bilgi miktarının ölçülmesi konusunda topoloji ve komşuluk ilişkileri, metrik bilgi miktarının ölçülmesi konusunda ise haritada yer alan objelerin etraflarındaki boş alanların belirlenmesi ve her bir objeyi içerisine alacak şekilde bölgeler oluşturulması amacıyla Voronoi diyagramları yöntemine değinilmiştir.

Cartographers try to produce well-designed maps to provide optimal information to users. Map design is a versatile process affecting the purpose of use and scale of the map. Map scale is defined as the ratio of a distance on the map to the corresponding distance on the earth. Density of cartographic symbols and the objects on the map are limited by the scale. Map users, applicators and readers can estimate a spatial dimension about the area covered and quantity of information on analog maps via the map scale. Visual effect of the map decreases with increasing density of the objects on it, thus understanding of map by the user becomes difficult. Entropy can be used as a criterion for the quantitative measure of spatial information on multi-scale cartographic representations. Such a quantitative criterion can be used to compare maps produced with different generalization algorithms. Thus, it can be an important component in estimating the success of a generalization. Entropy can also be used to compare two maps of the same scale at a point in terms of the quantity of information they contain. It can be used to create a new concept of resolution in the logic of drawing the scale of a map. In this study, quantitative measurement of spatial information on maps was evaluated by using a quantitative criterion with a number of experimental evaluations. Statistical, topological and metric methods for measurement of spatial information were investigated. Applications were carried out for every method, and results were reported. Topology and neighborhood relations among the nodes were discussed in the topological method. Voronoi diagrams were discussed as related to the metric method for defining the space around the map objects and creating the regions including objects on the map.