Tarihi akdeniz haritalarında konum doğruluğu

Abstract

Birçok açıdan bizlere miras niteliğinde olan tarihi haritalar, oluşturuldukları devirlerle ilgili çok fazla malumatı içerisinde barındırmaktadırlar. Bu sebepledir ki ilerleyen zamana karşın tüm insanlığa ortak miras niteliği taşıyan bu haritaların kendilerinden sonraki dönemlere taşınmaları, bu mirasa sahip çıkılması bakımından büyük öneme sahiptir. Türk-Osmanlı bilim insanlarından olan Piri Reis ve Katip Çelebi birer başarılı araştırmacı, coğrafyacı ve haritacı keşif önderlerindendir. Piri Reis’in Kitab-ı Bahriye adlı eseri ve Katip Çelebi’nin Cihannüma adlı eserleri içerisinde bulundukları zaman diliminin başlıca önde gelen coğrafik emek ve çalışmaların başında gösterilebilir.

Dünya üzerindeki herhangi bir yerin bulunmuş olduğu sınırları tayin etmek jeodezi biliminin belli başlı vazifelerinin en önemlilerindendir. Bu tez çalışmasında, Piri Reis ve Katip Çelebi’nin eserlerinden alınan haritalar ve günümüz ArcGIS kütüphanesinden alınmış olan kartezyen koordinatlı dünya haritasının Akdeniz kıyıları için lokal koordinatlar olarak belirlenen ortak noktalar ile, sayısallaştırma işlemi sonrasında dönüşümler yardımı ve YSA uygulaması yapılarak, haritalar arası adalardaki konum doğrulukları ve uygulanan yöntemler konusu ele alınmıştır. Bu tez çalışması içerisinde konu ile ilgili jeodezi bilimi başta olmak üzere literatür taramaları ile çeşitli çalışmalar toparlanarak, temelde jeodezi bilimi üzerinde yoğunlaşılmıştır.

Bu çalışmada yararlanılan Akdeniz haritalarından Akdeniz kıyıları üzerinden ortak adalardaki değişimler üzerine çalışılmıştır. Piri Reis’in Kitab-ı Bahriye adlı eserinden ve Katip Çelebi’nin Cihannüma adlı eserlerinden Akdeniz haritaları kullanılmıştır. Bu haritalar yardımı ile ortak belirlenen adalar üzerinde günümüz dünya haritasına kıyılardan dönüşüm işlemleri yapılarak ortak adalar üzerinde durulmuştur. Dönüşümde kullanılan yöntemlerin aralarında kıyaslanmaları, adalardaki alan ve çevre değişimleri ve de konum doğrulukları irdelemesi yapılmıştır. Yapılan uygulama sonuçları ayrıntılı olarak karşılaştırılmıştır.

In many respects, historical maps that are inherited by us; they are contained in a lot of information about related to the periods in which they were created. This is why these maps, which share the common heritage of all mankind despite progressive time this heritage is of great importance in terms of ownership. Piri Reis and Katip Çelebi from Turkish-Ottoman scholars; are one of the most successful researchers, geographers and surveyors of discovery. The work of Piri Reis, Kitab-ı Bahriye and Katip Çelebi's work called Cihannüma can be shown at the beginning of the leading geographical labor and work of the time period.

Assigning the boundaries where any part of the world is found is the most important of the major duties of geodesy science. In this thesis, the maps taken from the works of Piri Reis and Katip Çelebi and the common points determined as the local coordinates for the Mediterranean coast of the cartesian coordinate world map taken from the ArcGIS library of today, the transformational aid after the digitization process and the YAS application and the positional accuracy between the maps, methods are discussed. In this thesis study, various studies were gathered with literature scans, mainly geodetic science related to the subject, and basically concentrated on geodetic science.

In this study, the changes in the common islands were studied through the Mediterranean coasts from the Mediterranean maps. Mediterranean maps were used from the works Kitab-i Bahriye of Piri Reis and Cihannüma Katip Çelebi. With the help of these maps, common islands were emphasized on the islands which are determined jointly by converting from coast to coast of the world map. Comparisons between the methods used in the transformation, field and environmental changes in the islands, and location accuracies were examined. The application results that applied were compared in detail.