Edirne Ayanı Dağdevirenzade Mehmed Ağa (?-1817)

Abstract

III. Selim dönemi Osmanlı merkezi otoritesinin Balkanlarda zayıfladığı bir dönemdir. Bu dönemde Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar malikâne sisteminin gelişmesine sebep olmuştur. Malikâne sistemi ise âyan adı verilen yerel yönetici sınıfın oluşması ve güç kazanması ile sonuçlanmıştır. Bu durum II. Mahmud’un padişahlığının ilk yıllarına kadar devam etmiştir. Ardından II. Mahmud Balkanlarda merkezi otoriteyi güçlendirecek stratejiler yürütmüştür. Edirne âyanı Dağdevirenzade Mehmed Ağa da Balkanlar’da ün kazanmış yerel yöneticilerdendir. 19. yüzyılın başında adını duyuran Mehmed Ağa Nizam-ı Cedid’e karşı çıkan ayaklanmada etkin bir rol oynamıştır. Bu olaydan sonra Bostancıbaşılık görevine getirilerek ölümüne kadar bu görevi icra etmiştir. Araştırma süresince tarih metodolojisinin temel ilke ve yöntemlerine bağlı kalınmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında Osmanlı Devleti’nde ayanlık kurumunun gelişimi üzerine yapılan çalışmalar incelenmiştir. İkinci aşamasında Osmanlı arşivlerinde yer alan çeşitli tasnifler taranmış ve buradan elde edilen bilgiler dönemin kronikleri ile desteklenerek Edirne âyanı Dağdevirenzade Mehmed Ağa’nın siyasi, askeri ve ekonomik faaliyetleri ifade edilmeye çalışılmıştır. Edirne şer’iyye sicillerinden yararlanılarak Mehmed Ağa’nın mal varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

The reign of III. Selim is a period that the central authorityof Ottoman state is weakened in the Balkans. In this period, the economic problems of the Ottoman Empire led to the development of the malikâne system. The development of the malikâne system resulted in the formation and gaining power of the local ruling class called notable. This case continued until the first years of II. Mahmud’s sultanate. Then II. Mahmud carried out strategies to strengthen the central authority in the Balkans. The notable of Edirne, Dağdevirenzade Mehmed Ağa, is one of the local administrators who gained fame and power in the Balkans. He played an active role in the uprising against the Nizam-ı Cedid (The New Order), who made a name for himself at the beginning of the 19th century. After this incident, he was appointed as Bostancıbaşı and continued this duty until his death. During the research, the basic principles and methods of the historical methodology were adhered to. In the first stage of the study, the studies on the development of the ayanlik institution in the Ottoman Empire were examined. In the second stage, various classifications in the Ottoman archives were scanned and the information obtained from there was supported by the chronicles of the period, and political, military and economic activities of notable of Edirne Dağdevirenzade Mehmed Ağa were tried to be expressed. The assets of Mehmed Ağa seized by the government were tried to be determined by using Edirne Şer’iyye registers.