Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü
https://hdl.handle.net/11630/6500
Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümüne ait yayınlar içerir.2024-03-28T15:56:49ZKısaltmalar, kırpma sözler ve yapı özellikleri
https://hdl.handle.net/11630/8218
Kısaltmalar, kırpma sözler ve yapı özellikleri
Özşahin, Murat
Kısaltma sözler, özellikle belirli sahalarda (spor, bilim, sanat, teknik vb.) sıklıkla kullanılmaktadır. Gelişen dünyanın ve gelişip değişen dilin bir sonucu olarak ortaya çıkan kısaltma sözler, bilgi/kavram üreten çağdaş dillerde çok çeşitli yollarla oluşmaktadır. Hızlı üretim ve sembolleşmenin neticesinde kalıplaşarak dilin söz unsuru hâline gelirler. Terim sözlükleri ve kısaltma dizinleri hariç olmak üzere söz varlığında pek yer verilmeyen kısaltmalar, günümüzde kimi dillerin sözlüklerinde madde başı olarak yer edinmeye başlamıştır. Dilin canlılık özelliğine bağlı olarak sözlük teorisinde de gelişmeler yaşanmakta ve sözlükler güncellenmeye ihtiyaç duymaktadır. İngilizce terminolojide kısaltma için „acronym‟ ve „abbreviation‟ olmak üzere iki ayrı karşılık bulunmaktadır. Türk dil bilimi terminolojisinde ise „kısaltma‟ (abbreviation) bilgisi genel olarak kabul edilmiş olup „kırpma söz‟ (acronym) bilgisi bu terimin alt başlığı olarak değerlendirilmektedir. Her iki kavrama ait unsurlar, genelde sözlük bilgisi açısından ele alınmayarak yazım kılavuzlarında kısaltmalar dizini içerisinde yer almıştır. Ancak kimi sözler zaman içerisinde yalnızca belirli bir sahaya ait olmaktan çıkarak genel dilin söz unsuru hâline gelmiştir. Örneğin; „AVM < Alışveriş Merkezi‟, „EYP < El Yapımı Patlayıcı‟, TOMA < Toplumsal Olaylara Müdahale Aracı‟ gibi kimi kavramlar, basın ve tabela dilinin tesiriyle günlük dilde de kullanılmaktadır. Hem yazı dilinde hem de konuşma dilinde olmasına karşın; bu sözlerin bir kısmı yalnızca yazım kılavuzlarında sıkışıp kalmış ve sözlüklerde yer edinememiştir. Hâlbuki kurum, kuruluş adlarının dışında yer alan ve belirli bir bilgi yüküne sahip olan bu sözlerin, kaynaklarını teşkil eden söz gruplarından uzaklaşarak özgün bir fonetik sembolizasyon kazandıkları anlaşılmaktadır. Bu yönden bu tür örneklerdeki kısaltmaların ve çeşitli söz gruplarının kırpılmasıyla oluşan kırpma sözlerin sözlüklerde yer bulmayışı bu çalışmada tartışılmıştır. Zaman içerisinde söz gruplarının sadece baş harflerinden elde edilen kısaltma şekilleri, günümüzde farklı biçimlerde meydana getirilmektedir; bundan da bugünkü kısaltma ve kırpma sözlerin yapısal açıdan çeşitlendiği anlaşılmaktadır. Nitekim bu yönden de hem Türkiye Türkçesinden hem de Rusça ve İngilizce gibi kimi dünya dillerinin söz varlıklarından elde edilen misaller için yapısal bir analiz hazırlanmış olup söz konusu yapım yollarına işaret edilmiştir.; Abbreviations are frequently used in particular areas (sport, science, art, technique etc.). Abbreviations which occur as a conclusion of developing world and changing and developing language, occur in different ways in modern languages, produced information/concepts. As a result of fast production and symbolization, they will be lexica of a language by taking a fixed form. Abbreviations which can not find enough place in vocabulary except for glossary of terms and abbreviations indexes, start to takes part in vocabularies of some modern languages as lexical entry. Depends on vitality feature of language, developments are taking place in vocabulary theory and dictionaries need to be updated. In English terminology, there are two different corresponds of Kısaltma “acronym” and “abbreviation”. In Turkish linguistics terminology, abbreviation is accepted in generally and acronym is evaluated as a subheading of this term. All of the elements belongs to these two terms, find place in abbreviation index of spelling dictionary but not in terms of lexicography. But some words have become a common word element of the language by not belonging in any fields. For example, „AVM –shopping center, EYP- hand made explosive, TOMA- a vehicle which steps in social situations‟ such as these concepts take place in daily language with the affect of press and signboard. Although these kinds of words are both in written language and spoken language, some of these words were trapped in spelling dictionary and could only find a place in the dictionary. Whereas these words having a specific knowledge load and taking place except in organizations and institutions names are understood that they are gaining a special phonetic symbolization by moving away from the phrases that form the roots. Therefore particularly abbreviates in these kinds of examples and also clipped words consist of being clipped of different phrases, finding no places in dictionary are discussed in this study. In the course of times abbreviation forms obtained from only capital letters of phrases are come out in different forms nowadays. We understood from that today‟s abbreviations and clipped words are constructionally varied. Hence, from this point, constructional analysis were set up for the examples which are obtained from both Turkish and vocabulary of some world languages like English, Russian and construction methods are pointed out in the words in question.
2017-01-01T00:00:00ZSözlükçülük tekniği açısından Türkçe cep sözlükleri
https://hdl.handle.net/11630/8083
Sözlükçülük tekniği açısından Türkçe cep sözlükleri
Mutlu, Hüseyin Kahraman
Cep sözlükleri diğer sözlük çeşitlerinden farklı olarak sadece günlük hayatta kullandığımız temel kelimelerden oluşur. Bu sözlükler biçim özelliklerinden dolayı kolayca taşınabildiklerinden “Cep Sözlüğü ” olarak isimlendirilmişlerdir. Bize göre herhangi bir eserin bir tür olarak isimlendirilmesinde ebatları veya biçim özelliklerinden ziyade içeriği ve hazırlanma metotları göz önünde tutulmalıdır. Biz bu konuda “Cep Sözlüğü ” yerine “Temel Sözlük” isimlendirmesini teklif ediyoruz. Ülkemizdeki sözlükçülük çalışmalarında cep sözlüğü tabirinden genellikle yabancı dil öğrenime yönelik küçük ebatlardaki sözlükler anlaşılmaktadır. Bize göre genellikle iki dilde hazırlanan bu çalışmalara öncelikle dillerin temel söz vatlıklarının tam olarak tespit edilmesinden sonra geçilmesi uygun olacaktır. Ayrıca her dilin temel söz varlığı farklı olacağından herhangi bir dil için saptanan temel kelimeler de sözlükten sözlüğe değişken bir durum olmamalıdır. Bu çalışmada cep sözlükleriyle ilgili isimlendirme ve sözlük hazırlama teknikleri üzerinde durularak Türkçe ile ilgili hazırlanan bazı cep sözlüklerinden örnekler verilecektir.
2011-01-01T00:00:00ZTürk dilinde bazı köklerin metaforik yapısı üzerine
https://hdl.handle.net/11630/8072
Türk dilinde bazı köklerin metaforik yapısı üzerine
Akın, Cüneyt; Kısa, Oğuz
Latince kökenli metafor kelimesi, dilimizde mecaz, eğretileme, benzetme, istiare vb. kelimelerle karşılanmıştır. En eski söylem şekillerinden retorik ve poetik’e uzanan metafor kullanımı, sözü anlaşılır ve sanatlı kılmanın bir yöntemi olmuştur. Eşya ve olayları açıklamada felsefenin kullandığı, epistemolojik ve ontolojik gerçekliği üzerindeki tartışmalarla felsefeyi derinden etkileyen metafor (Ayık 2009: 55), söyleyene bağlı, canlı bir yapı olarak düşünüldüğünde (Saussure 1976: 39,40), dildeki her ifadeye metafor anlamı
yüklenebilmektedir (Ayık 2009: 61). Böylece metafor, bir edebî sanat olmanın ötesine geçer ve bir düşünme yöntemi niteliği kazanır. Klasik yaklaşıma göre metafor; lengüistik bir fenomen, sanatsal ve retorik bir araç, benzerliğe dayanan bir karşılaştırma şekli, irâdî ve düşünülmüş bir kullanım ve onsuz da
yapabileceğimiz bir konuşma figürüdür. Oysa George Lakoff ve Mark Johnson’un geliştirdiği kognitif lengüistik yaklaşıma göre metafor; kelimelerin değil, kavramların niteliğidir. Sadece sanatsal ve estetik kaygılar için değil, kavramları daha iyi anlamak içindir.
Çoğunlukla benzerliğe dayanmayan, sıradan insanlarca da gündelik hayatta kullanılabilen ve lengüistik bir süs ve dekor olmaktan uzak, insanî düşünmenin ve akıl yürütmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu nedenle metafor, basitçe bir kelime veya lengüistik ifadeler sorunu olarak düşünülemez. Belki de, kavramlar yoluyla, bir şeyi başka bir şeye göre düşünmek demektir (Lakoff, Johnson 2010: 13).
2019-01-01T00:00:00ZAfyonkarahisar ağzında kadın ve erkek cinsiyetine yönelik argo söylemler
https://hdl.handle.net/11630/8071
Afyonkarahisar ağzında kadın ve erkek cinsiyetine yönelik argo söylemler
Kısa, Oğuz
Argo, sosyal gruplara bağlı kişiler arasında gizlilik esasına dayalı olarak ortaya çıkan, daha çok eğitim
seviyesi düşük insanlar tarafından tercih edilen, konuşma diline özgü, alt kültürü yansıtan söz varlığıdır. Toplum içerisinde argo daha çok küfür olarak bilinmekte ve biyolojik cinsiyetle ilişkilendirilmektedir. Cinsiyet ile kastedilen; biyolojik cinsiyetten farklı olarak kültür tarafından kişilere yüklenen düşünce ve davranışları şekillendiren toplumsal cinsiyettir.
Standart Türkçe’den farklı olarak kültürel bir dil öğesi olan argo söylemler Afyonkarahisar’da oldukça
zenginlik göstermektedir. Bu çalışmada, Afyonkarahisar’da kadın ve erkek cinsiyetine yönelik argo söylemler anlamsal açıdan betimlenerek bu söylemlerin tasnifi yapılmıştır. Yöntem olarak deskriptif (betimleyici) yöntem benimsenmiş olup, çalışmanın kuramsal kısmında toplumsal cinsiyet ve argo çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir.
Afyonkarahisar ağzında kadın ve erkek cinsiyetine yönelik argo söylemler mevcut çalışmalardan hareketle
tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca kaynak kişilerle görüşmeler yapılarak kadın ve erkek cinsiyetine yönelik argo söylemler tespit edilmiştir.; Slang is a vocabulary that is based on the principle of confidentiality arising among people due to social
groups, is mostly preferred by people with lower educational levels, is typical for spoken language and that reflects
the subculture. In society, slang is more commonly known as swearworkd and is associated with biological gender.
What is meant by gender; unlike biological gender, is the social gender that shapes the thoughts and behaviours
imposed on people by the culture.
Slang discourses which are the cultural language elements different from the Standard Turkish, are very
rich in Afyonkarahisar. In this study, slang discourses regarding male and female gender in Afyonkarahisar were
classified by describing them semantically. As a method, a descriptive (constative) method has been adopted, in
the theoretical part of the study, information has been given on social gender and slang studies. In the Afyonkarahisar dialect, slang discourses regarding male and female gender have been tried to be determined from the current
studies. In addition, slang discourses regarding male and female gender were determined by making interviews
with the source people.
2018-01-01T00:00:00Z