Türk Ve Moğollarda Şamanist İnanç Sisteminin Mukayesesi

Abstract

Şamanizm genellikle Sibirya ve Orta Asya'da görülmekle birlikte dünyanın farklı coğrafyalarında farklı şekillerde var olmuştur. Kuzey ve Güney Amerika'da, Avusturalya'nın yerli halkları arasında, Endonezya'da, Güneydoğu Asya, Çin, Tibet ve Japonya'da da yaşamıştır. Doğayla iç içe bir hayatın söz konusu olduğu bu topluluklarda Şamanizm hem inanç olarak hem de uygulamada çeşitlilik göstermektedir. Çünkü Şamanizm doğa ile insan arasındaki ilişkiyi düzenlemekte ve dengeyi korumaktadır. Tüm inançlarda olduğu gibi Şamanizm de tarihî süreçte, coğrafyadan coğrafyaya, toplumdan topluma değişiklik arz etmiştir. Aynı zamanda Şamanizm'in felsefesi doğa olaylarının metafizik varlıklarla açıklanmasından oluşmaktadır. Türk ve Moğol toplulukları arasında görülen Şamanizm benzer inanç ve uygulamalara nazaran daha çok farklılıklar ihtiva etmektedir. Çalışmada Türk ve Moğollar arasındaki Şamanizm'e dair benzer ve farklılıkarın mukayesesi ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın giriş kısmında din ve inanç kavramları ele alınmıştır. İlk inançların ortaya çıkışına dair tezler üzerinde durulmuştur. Ayrıca insanlığın inanma ihtiyacı sonucunda ortaya çıkan inançların Şamanizm ile bağlantısına değinilmiştir. Moğol tarihiyle ilgili özet verilmiş ve tarih boyunca Türk Moğol ilişkisi açıklanmaya gerek duyulmuştur. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, genel kabul özellikleriyle Şamanizm ortaya konmaya çalışılmıştır. Şamanizm'e ve şamana dair bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, Türk ve Moğol halkları arasında Şamanizm'in inanç boyutu ortaya konmaya çalışılmıştır. Son bölümde ise Şamanizm'in Türk ve Moğol hakları arasındaki ibadet, ritüel ve motif bazında uygulamaları değerlendirilmiştir. Sonuç kısmında ise Türk ve Moğol toplulukları arasındaki Şamanizm inancı ve uygulamalarındaki farklı ve benzer noktalar örneklerle vurgulanarak ifade edilmiştir.

Shamanism generally occurs in Siberia and Central Asia, but it has existed in different ways and in different geographies of the world. In addition to these, Shamanism is seen in North and South America, among indigenous people of Australia, Indonesia, South East Asia, China, Tibet, and Japan. These communities have relationship between nature so Shamanism varies both in faith and actualisation. Also, Shamanism regulates the relationship between nature and human, and it maintains the balance. As in all beliefs, Shamanism also varies from geography to geography, society to society in the historical process. However; the philosophy of Shamanism consists of explaining natural phenomenon with metaphysical beings. The Shamanism that is seen between the Turkish and Mongolian communities includes more differences as well as similar beliefs and practices. In this study, it is aimed to compare the similar and different situations about Shamanism between Turkish and Mongolian people. In the introduction part of study, the concepts of religion and belief were included. It was dwelled on academic dissertations about the emergence of the first beliefs. In addition to these, the connection of the beliefs that emerged as a result of the need of humanity to believe, with Shamanism was mentioned. Information was given about the history of Mongolian briefly and it has been required to explain Turkish and Mongol relations throughout the history. The study consist of three parts. In the first part, general information about Shamanism has been given. In the second part, the belief dimension of Shamanism between Turkish and Mongolian people was mentioned. In the last part,the practices of Shamanism in terms of ritual, motif and worship between Turkish and Mongolian people have been evaluated. In the conclusion, the beliefs of Shamanism between Turkish and Mongolian communities, similar and different point in practise was mentioned.