Osmanlı yönetim anlayışındaki dönüşüme Osmanlı anayasal belgelerinden kısa bir bakış

Abstract

Makalede Osmanlı Devleti'nin yönetim anlayışındaki dönüşüm Osmanlı anayasal belgeleri üzerinden incelenmiştir. Çalışmada modern kavramların anayasal belgelere eklenmesi ile Osmanlı Devleti’nin yönetim paradigmasının temelindeki değerlerin yerini Batılı değerlere bırakmaya başlaması sürecindeki kırılmalar ve devamlılıklar anayasal belgeler üzerinden ele alınmıştır. Bu bağlamda öncelikle Osmanlı Devleti’nin klasik yönetim anlayışı olan Nizam-ı Kadim ve unsurları incelenmiştir. Osmanlı Devleti’nin ilk anayasal belgesi kabul edilen Sened-i İttifak içeriği itibarıyla Nizam-ı Kadimle kıyaslanmış ve aralarındaki benzerliklere işaret edilmiştir. Daha sonra ise Tanzimat Fermanı incelenmiş ve Batılı yönetim anlayışı içinde üretilen vatandaşlık kavramına yönelim tespit edilmiştir. Tanzimat Fermanı ile düzenlenen modern anlamda vatandaşlık kavramının fert-devlet ilişkisi bağlamında anayasal belgeler düzeyinde bir kırılmaya sebep olduğuna işaret edilmiştir. Osmanlı zihniyetindeki millet sisteminin yerini Batılı vatandaşlık kavramına bırakmasının ekonomik, sosyal ve siyasal sebeplerine değinilmiştir. Tanzimat Fermanı’yla anayasal belgelerde yer alan yönetim anlayışındaki dönüşümün toplumsal etkileri ve yabancı devletlerin buna tepkileri araştırılmıştır. Islahat Fermanı’nın ise içeriği ve hazırlanış süreci incelenerek, Tanzimat Fermanı’nın başlattığı kırılmanın derinleşmesine ve kalıcı hale gelmesine hizmet ettiği tespit edilmiştir.

This study aims to examine the reflection of transformation in management approach of Ottoman Empire into Deed of Alliance (Sened-i İttifak), The Imperial Edict of Gülhane (Tanzimat Fermanı), and Ottoman Reform Edict (Islahat Fermanı). The paper discusses the breaking points and continuities of the Ottoman Empire's Westernization based on the administrative paradigm through the constitutional documents. In this context, firstly, the Ancient Regime (Nizam-ı Kadîm), the classical management understanding of the Ottoman Empire, and its elements are examined. Then, the Deed of Alliance, which was accepted as the first constitutional document of the Ottoman Empire, is compared with the Ancient Regime in terms of its content, and the similarities are pointed out. Afterward, The Imperial Edict of Gülhane is examined, and a tendency to the concept of citizenship produced within the Western management approach is noticed. It is pointed out that the concept of citizenship in the modern sense, which was included in The Imperial Edict of Gülhane, caused a fracture at the level of constitutional documents in the context of individual-state relations. The economic, social, and political reasons why the concept of Western citizenship replaced the national system in the Ottoman mentality are mentioned. The social effects of the transformation that started to occur in the understanding of administration by the Imperial Edict of Gülhane and the reactions of foreign states to it are investigated. By examining the content and preparation process of Reform Edict, it is determined that it served to deepen and perpetuate the fracture initiated by the Imperial Edict of Gülhane.