Gülizar ve gerdaniye makamlarının sözlü eserler üzerinden incelenmesi ve karşılaştırılması

Abstract

Türk Müziği’nin en önemli unsurlardan birisi makamdır. Makamlar günümüze değin birçok değişik sistem ve metodoloji ile açıklanmaya çalışılmıştır. Eserler üzerinden yapılacak olan incelemelerle elde edilecek bulgular ve sonuçların ise makamların anlaşılması için oldukça yararlı olduğu söylenebilir. Usta bir bestekârın eserlerinde izlediği makam işleyiş yöntemleri ve tercihleri, icracı için güzel bir yol gösterici olabilmektedir. Bu nedenle makamları anlama yolunda eser incelenmesi oldukça faydalıdır denilebilir. Bu çalışmada Gülizar ve Gerdaniye makamlarından seçilen eserler, makam kullanımı yönünden incelenmiş, iki makamın birbiri ile olan benzerlik ve farklılıkları ortaya konulmuştur. Analiz, usul ölçüleri ile bölünmüş eksen üzerinde, kullanılan çeşnilerin ve kalış noktalarının gösterilmesi ile yapılmıştır. Bu çizimden elde edilen bulgulardan seyir özellikleri, çeşnilerin kullanım oranları, hangi perdede ne miktarda kalındığı gibi istatistiki veriler elde edilmiştir. Her iki makam için yapılan bu analiz sonuçları karşılaştırılarak, iki makamın benzer ve farklı noktaları da ortaya konulmuştur. Makam ile ilgili yapılan analizdeki bulgular Arel-Ezgi sistemi ve çeşni kavramları üzerinden açıklanmıştır. Analiz için her makamdan 2 Beste, 1 Ağır Semai ve 1 Yürük Semai formunda eser seçilmiştir. Çalışma kapsamında incelenecek eser sayısını sınırlandırma zorunluluğundan, makam özelliklerinin en belirgin görülebileceğini düşündüğümüz formda eserler ve nispeten daha eski dönem bestecileri tercih edilmiştir.

One of the most important elements of Turkish Music is makam. Until today, makams have been attempted to be explained with the help of many different systems and methodologies. It can be said that the findings obtained through the analysis of the pieces are very useful in terms of understanding and performing the makams. Construction methods and choices of makam made by a master composer in his or her piece can be a good guide for the performers. Hence, analyzing the pieces is seen as being essential for understanding the makams. The analysis was made by showing the flavors and the cadence pitches used in the pieces on the axis segmented by the measures. Statistical data, namely, behavioral characteristics of makam, the use of flavors, and the number of cadences pitches, have been obtained from these graphs. The results of this analysis were used to compare the patterns in the two makams. The findings of the analysis are explained through the Arel-Ezgi system and the flavor concepts. 2 Beste, 1 Ağır Semai and 1 Yürük Semai forms were selected to analyze from each makam. Due to the limitation of works to be analyzed within the scope of the study, the choice of the pieces was made based on the composers, with the preference given to the ones of a relatively older period, and the forms (beste, ağırsemai, yürük semai) in which we think that the characteristics of the makams can be seen most clearly.