Cumhuriyet’in erken dönem dış siyasa uygulamalarında gözlemlenen kısıtlayıcı ve kolaylaştırıcı faktörler: sistem, devlet ve birey düzeylerinde analiz

Abstract

Bu çalışma, Cumhuriyet’in erken döneminde Türkiye’nin dış siyasasını incelemektedir. Çalışmanın araştırma sorusu, iki dünya savaşı arası dönemdeki Türk dış siyasa uygulamalarını etkileyen faktörlerin neler olduğuna yöneliktir. Çalışmanın alt araştırma sorusu ise dış siyasa uygulamalarına hangi faktörlerin kısıtlayıcı ve hangi faktörlerinse kolaylaştırıcı etki yaptığını sorgular. Dış siyasanın tasarlanması veya karar alma süreçleri ile uygulama aşaması ayrımı yapılarak sadece uygulamalara odaklanılacaktır. Dış siyasa kararlarının nasıl ve hangi süreçlerde alındığıyla ilgilenilmemektedir. Bunun yanında Türkçe literatürde üzerinde ayrıntılı olarak durulmayan, kısıtlayıcı ve kolaylaştırıcı faktörler ayrımına gidilecektir. Makalede analitik-açıklayıcı metodoloji kapsamında, uluslararası politika çalışmalarında başvurulan klasik analiz düzeyleri kullanılacaktır. Sistem düzeyinde uluslararası politik sistemdeki çok kutuplu güçler dengesi ve Büyük Güçler’e coğrafi yakınlık; devlet düzeyinde Türkiye’nin siyasi, toplumsal ve ekonomik koşulları; birey düzeyinde ise Cumhuriyet’in erken döneminin “tek adamı” olan Mustafa Kemal Atatürk’ün liderlik özellikleri ve dış siyasaya yaklaşımı ele alınacaktır. Analiz düzeylerine göre çok sebepli bulgulara ulaşılmaktadır. İlgili dönem Türkiye’nin dış siyasa uygulamalarına sistem ve devlet düzeylerindeki faktörlerce kısıtlayıcı, buna karşılık sistem ve birey düzeylerindeki faktörlerce kolaylaştırıcı etkiler gözlemlenmektedir. Sistem düzeyi faktörlerin hem kısıtlayıcılık hem de kolaylaştırıcılık bağlamında daha belirleyici olduğu bulgusuna ulaşılmaktadır. Devlet düzeyi faktörlerin dış siyasa uygulamalarına yönelik kısıtlayıcı baskıyı artırmasına rağmen, birey düzeyi faktörlerin ise bu baskıyı belli ölçüde ortadan kaldırdığı sonucuna varılmaktadır.

This study examines Turkish foreign policy in the early Republican period. The study's research question is about the factors affecting Turkish foreign policy implementations in the period between the two world wars. The sub-research question asks which factors acted as constraints and which factors acted as facilitators. By distinguishing between foreign policy decision-making processes and the implementation phase, only the implementation phase will be focused on. In addition, a distinction will be made between constraining and facilitating factors, which has not been elaborated in the Turkish literature. Within the analytical-explanatory methodology, the study will use the classical levels of analysis in international politics. At the system level, the multipolar balance of power in the international political system and geographical proximity to the Great Powers; at the state level, the political, social, and economic conditions of the newly established state; and the individual level, the leadership qualities and diplomatic style of Mustafa Kemal Atatürk. The study reaches multi-causal findings. In the relevant period, Türkiye's foreign policy implementations were constrained by system- and state-level factors and facilitated by system- and individual-level factors. System-level factors are found to be more determinant in terms of both restrictiveness and facilitation. It is concluded that while state-level factors increase the restrictive pressure on foreign policy implementations, individual-level factors remove this pressure to some extent.