Ailede değerlerin inşasına psikolojik ve pedagojik yaklaşım: Sevgi, saygı, sabır, hoşgörü değerleri örneği

Abstract

İnsana neyin iyi, doğru, güzel, faydalı olduğu konusunda bir ölçüt sağlayan değerler insan davranışlarının referans kaynaklarıdır. Aile ise değerler açısından hem bizatihi kendisi değer hem de değerlerin kazanılacağı, hayata geçirileceği ve yaşatılacağı yerdir. Değerlerin aktarılması konusunda toplumun bütün fertlerinin sorumluluğu olsa da asıl sorumluluk aileye aittir. Sorumluluklarının bilincinde olan ailelerin değerleri koruma, kazandırma ve yaşatma konusundaki hassasiyetleri; birey, toplum, insanlık için kıymetli olan davranış kalıplarının uygulama yoluyla gelecek nesillere aktarımını sağlamaktadır. Böylece hem kültürün manevi öğelerinin yaşatılması hem de bir değer olarak ailenin temellerinin güçlendirilmesi mümkün olmaktadır. Araştırmanın konusu ailede değerlerin inşasının psikolojik ve pedagojik perspektiften incelenmesi olarak belirlenmiştir. Araştırmanın amacı hem erdemli bireyler yetiştirmeyi mümkün kılan hem de aileyi ayakta tutan değerlerin ailede kazanılması ve yaşatılmasını psikolojik ve pedagojik bakış açısıyla ele almak; sevgi, saygı, sabır, hoşgörü değerlerini bu bağlamda incelemektir. Araştırmada yöntem olarak doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Modern çağın aile kurumunu tehdit eden yapısı karşısında ailenin korunmasına yardımcı olacak faktörlerin başında değerler gelmektedir. Karakter güçleri ve erdemlerle ilişkisi nedeniyle değer kazandırmak aynı zamanda psikososyal uyuma ve güçlü kişiliğe sahip bireyler yetiştirmenin yollarından biridir. Değerlerin ailede yaşatılması bir taraftan değerlerine bağlı nesiller yetiştirme hedefine hizmet ederken diğer taraftan vazgeçilmez bir değer olan ailenin korunmasına yardımcı olacağından araştırma konusu önem taşımaktadır. Değerlerin inşasında çocukluk dönemi kritik öneme sahiptir. Çocukluğun ilk dönemlerinde öğrenme yöntemi taklit olduğu için değerler öncelikle aile bireylerini taklit yoluyla öğrenilebilir. Sonrasında aile bireylerinin davranışlarında örtük biçimde bulunan değerler, model alma yoluyla kazanılabilir. Çocuklar değerleri kazanırken taklit ve model almanın bir türü olan özdeşimi de tercih edebilirler. Ebeveyninin veya diğer aile bireylerinin davranışlarını seçip kendi davranış şemalarına yerleştiren çocuk, onlarla özdeşleşmiş olur. Ancak bu metotlardan hangisinin kullanılacağı, çocuğun yaşı ve gelişim düzeyiyle ilişkilidir. Değerlerin eğitimi ve öğretimi, değerlerin pratiğinden ayrı düşünülemez. Ailede değerlerin eğitim yoluyla kazandırılması, değerlerin tutum haline gelmesi için gerekli olan bilişsel alt yapıyı oluşturacağından önemlidir. Ancak çocuklar ailelerinin basit bir kopyası olmadıklarından değerlerin kazanılması ve yaşatılmasında aile içi etkileşim sürecinde etkilenen taraf olabilecekleri gibi sadece pasif bir alıcı olmayıp etkileyen taraf da olabilirler. Araştırma aile kurumunu koruyan, onun devamını sağlayan, ideal aile modeline kaynaklık edebilecek ve aile içi ilişkiler açısından önem taşıyan “saygı”, “sevgi”, “sabır”, “hoşgörü” değerleri ile sınırlandırılmıştır. Bu değerlerin başında gelen sevgi aile için temel değer olup hem diğer değerlerden beslenen hem de onları besleyen bir özellik taşır. Ancak ailede kazandırılan sevgi değerinin “duyarlı sevgi” ve “koşulsuz sevgi” olması önemlidir. Aile gibi yakın ilişkilerin olduğu topluluklar için sevgi kadar önemi tartışılmaz bir değer de saygıdır. Saygı değeri ailede kazandırılırken “kendine saygı” ve koşulsuz itaat anlamına gelmeyen “koşulsuz saygı” üzerinde durulması gereken konulardandır. Sabır değeri de ailenin sağlıklı bir şekilde devamını sağlayacak, onu koruyacak ve güçlendirecek değerlerden biridir. Bu değer kazandırılırken ebeveynlerin ve aile büyüklerinin model olmaları önemli olmakla birlikte sabırla karıştırılan bazı tutumlardan sabrı ayırmak için sabır eğitimi vermek, bazı sabır pratikleri ile bu tutumu geliştirmek yararlı olabilir. Aile için önemli bir değer de hoşgörüdür. Hoşgörü değerinin kazandırılmasında ebeveynlerin ve aile büyüklerinin hoşgörülü olmaları önemlidir. Aile bireylerinin farklılıkları kabul edip ayrıştırma ve ötekileştirme yerine hoşgörülü davranmayı tercih etmeleri, aileden tüm topluma yayılan bir barış ikliminin oluşmasını sağlayabilir.

Values that provide a standard about what is good, correct, beautiful, and beneficial to a human are reference sources of human behaviours. On the other hand, with regard to values, the family is both a value in itself and a place where values will be acquired, actualised, and sustained. In the issue of the transmission of values, although all the individuals of the society have the responsibility, essential responsibility belongs to the family. Sensitivities of the families that are conscious of their responsibilities in the issue of protection, acquisition, and sustenance of values ensure the transmission of behavioural patterns which are valuable for the individual, society, and humanity to future generations through application. Thereby, both the sustenance of culture’s moral constituents and reinforcement of the family’s bases as a value are possible. The research theme has been defined as the analysis of the establishment of values in the family from a psychological and pedagogical perspective. The aim of the research is to discuss the acquisition and sustenance of values both enabling raising virtuous individuals and sustaining the family in the family with a psychological and pedagogical approach and to analyse the love, respect, patience, and tolerance values within this context. Document analysis was used as a method in the research. Values are the leading factors that help to protect the family against the modern era’s structure threatening the family institution. Due to its relationship with character strengths and merits, the acquisition of value is also one of the ways to raise individuals who have psychosocial harmony and a strong personality. Keeping values alive in the family serves the goal of raising generations that are loyal to their values on the one hand, and on the other hand, it will help protect the family, which is an indispensable value, so the subject of the research is important. Childhood period is critical in the establishment of values. Since the learning method during the first periods of childhood is imitation, values can be learnt by primarily imitating family members. After that, the values which are found implicitly in the behaviours of the family members can be acquired by modelling. Children can also prefer identification which is a type of imitation and modelling while acquiring values. A child who selects the behaviours of his/her parents or other family members and places them into his/her behaviour schemes identifies with them. However, which of these methods will be used is connected with the child’s age and development level. The education and teaching of values cannot be dissociated from the practice of values. Acquiring values in the family through education is essential because it will prepare a cognitive substructure necessary for become an attitude of values. However, since children are not a simple copy of their families, they can be the affected side in the acquisition and sustenance of values; however, they can also be the affecting side by not being only passive receivers in the process of domestic interaction. The research was limited to the values of "respect", "love", "patience" and "tolerance", which protect the family institution, ensure its continuity, can be a source of the ideal family model and are important in terms of intra-family relations. Love which is the leading value among these values is the primary value for the family, and it has the characteristics of both being nourished from other values and nourishing them. However, it is significant that the love value acquired in the family is “sensitive love” and “unconditional love”. For the communities like families in which there are close links, another value whose importance is unquestionable as love is respect. While the value of respect is acquired in the family, “selfrespect” and “unconditional respect” which does not mean unconditional obedience are among the issues that should be emphasized. The value of patience is also one of the values providing the family’s healthy continuance and protecting and strengthening the family. Although parents and family elders being a model is significant while acquiring this value, it can be beneficial to give patience training in order to separate patience from some attitudes confused with patience and develop this attitude through some patience practices. Other significant value for the family is tolerance. In the acquisition of the value of tolerance, parents and family elders being tolerant is significant. Family members accepting differences and preferring to behave tolerantly rather than degradation and marginalisation can ensure the emergence of a climate of peace spreading from the family to the whole society.