Yatağan ovası ve yakın çevresi (Muğla) jeomorfolojisi ve doğal ortam insan ilişkileri

Abstract

Araştırma sahası olan Yatağan ve çevresi, Ege Bölgesi’nin Asıl Ege Bölümü’nün Menteşe Yöresi’nde ve idari olarak Muğla ilinde yer almaktadır. Yatağan Neojen Havzası’na denk gelen bu alan Büyük Menderes Nehri’nin güneyinde yer almaktadır. Menteşe dağ sistemi içerisinde yer alan Yatağan Ovası kuzeyde Gökbel Dağı (1422 m), doğuda Muğla Karlığı (1858 m), Gök tepe (1892 m), güneyde Karadağ Tepesi (1034 m), batıda Kurukümes Tepesi ve Bencik Dağı ile çevrilidir. Çalışma alanının en yüksek yeri doğuda Oyuklu Dağı üzerinde bulunan Gök Tepe(1892 m) zirvesidir. En alçak yerini ise 315 m ile Yatağan’ın KB yer alan Yeniköy’ün doğusunda kalan alüvyal dolgu alanıdır. Çalışmada Yatağan ve çevresinin jeomorfolojik birimlerle doğal çevre arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amacıyla Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) yazılımlarından ArcGIS (10.8) kullanılmıştır. Çalışmada Yatağan ve çevresinin jeomorfolojik özellikleri araştırılmış ve mevcut jeomorfolojik birimlerin geçmişte ve günümüzdeki arazi kullanım durumları ortaya konulmuştur. Elde edilen verilerin analiz edilmesiyle bulgular ortaya konmuş ve bu bulgulara bağlı olarak oluşturulan güncel haritalar ve alan hesaplamaları sayesinde çalışma sahasının jeomorfolojik özellikleri açıklanmıştır. Yatağan Ovası ve çevresinde arazi kullanımı jeomorfolojik birimlerin kontrolü altında gelişmiştir. Oyuklu Dağı, Bencik ve Kurukümes Dağları'nın yükselti, eğim, iklim ve toprak şartları arazi kullanımı açısından önemli etkiler ortaya çıkarmıştır. Bunun sonucu olarak orman, fundalık ve mera alanları dağlık sahalarda geniş yer kaplarken, eğimin azaldığı ova tabanlarında tarımsal faaliyetler yapılmaktadır.

The research area, Yatağan and its surroundings, is located in the Menteşe Region of the Main Aegean Section of the Aegean Region and administratively in the province of Muğla. This area, which corresponds to the Yatağan Neogene basin, is located in the south of the Büyük Menderes River. Yatağan Plain, which is located in the Menteşe mountain system, is surrounded by Gökbel Mountain (1422 m) in the north, Muğla Karlık (1858 m) in the east, Göktepe (1892 m), Karadağ Hill in the south (1034 m), Kurus Hill and Bencik Mountain in the west. The highest point of the study area is Gök Tepe (1892 m) on the Oyuklu Mountain in the east. Its lowest point is the alluvial fill area between Yeniköy and Şahinler, located on the NW of Yatağan, at 330 m. In the study, ArcGIS (10.8) from Geographic Information Systems (GIS) software was used to evaluate the relationship between the geomorphological units of Yatağan and its surroundings and the natural environment. In the study, the geomorphological features of Yatağan and its surroundings were investigated and the past and present land use situations of the existing geomorphological units were revealed. Findings were revealed by analyzing the data obtained, and the geomorphological features of the study area were explained with the help of current maps and area calculations created based on these findings. Land use in and around Yatağan Plain has developed under the control of geomorphological units. The altitude, slope, climate and soil conditions of the Oyuklu Mountain, Bencik and Kurukümes Mountains have had significant effects on land use. As a result, while forest, heath and pasture areas occupy a large area in mountainous areas, agricultural activities are carried out on the plains where the slope decreases.