Türk sanat müziği geleneğinde doğaçlama ve bestecilik; Vecdi Seyhun Segâh Viyolonsel Taksimi ve Segâh Sazsemâi örneği

Abstract

Taksim, icrâcının yaratma davranışı ile belli bir kompozisyon çerçevesinde, ilgili makam seyir özellikleri ve çalgının teknik özellikleri esas alınarak yapılan tamamen doğaçlamaya dayalı çalgısal bir türdür. Doğaçlama önceden tasarlanmayan hazırlıksız ya da irticalen yapılan anlamında kullanılan Fransızca imrovisé kelimesinden alıntılanmıştır. Doğaçlamanın Türk sanat müziğinde yer bulduğu çalgısal bir tür olan taksim bu çalışmada Vecdi Seyhun’un segâh viyolonsel taksim örneği ile açıklanmaktadır. Vecdi Seyhun viyolonsel icrâcılığında yaşadığı dönemin öne çıkan isimlerinden biridir. İcrâcı kimliğinin yanısıra besteci ve araştırmacı kimliğiyle geleneksel Türk sanat müziği mensuplarınca kabul görmüş olan Seyhun özellikle saz eserleri ile dikkat çekmektedir. Çalışmada bestecinin Segâh Sazsemâi yapı ve içerik bakımından analiz edilerek Seyhun’un yaratma davranışının besteci ve icrâcı kimliğindeki yansımaları ele alınmaktadır. Seyhun’un saz eserlerinde işlek müzik cümleleri ve ajilite müzik ifadeleri, taksim icrâlarında ise müzik cümleleri kurgusu ve teknik uygulamasındaki sadeliğı dikkat çekicidir. Bu araştırmanın amacı, taksim ve doğaçlama ilişkisini, Vecdi Seyhun’un araştırma kapsamında belirlenen segâh viyolonsel taksimi analiziyle, yaratma davranışının “eser besteleme” becerisini Segâh Sazsemâi analiziyle ortaya koymaktır. Yapılan analiz doğrultusunda, iki farklı çalgısal türde makam işleyiş özellikleri, müzik cümlelerinin kurgulanması ve çalgının hangi teknik özelliklerinin kullanıldığı çıktılarının ortaya konulması hedeflenmektedir. Araştırmada, doküman incelemesi yöntemi kullanılmış, veriler; ezgisel özellikler ve viyolonsel icrâsında teknik özellikler çerçevesinde ele alınmıştır.

Taksim is an instrumental genre based entirely on improvisation, based on the creative behavior of the performer within a certain composition framework, scale of the relevant makam and the technical features of the instrument. Improvisation is borrowed from the French word imrovisé, which means something that is not planned in advance, unprepared or extemporaneous. Taksim, an instrumental genre in which improvisation finds a place in Turkish classical music, is explained in this study with the example of Vecdi Seyhun's segâh cello taksim. Vecdi Seyhun is one of the sailant names of the period in which he lived in cello performance. Seyhun, who has been accepted by members of traditional Turkish classical music with his identity as a composer and researcher in addition to his identity as a performer, draws attention especially with his works in the sazeserleri genre. In this study, the composer's Segâh Sazsemâi is analyzed in terms of structure and content, and the reflections of Seyhun's creative behavior on his identity as a composer and performer are discussed. In Seyhun’s saz works, the active musical sentences and agile musical expressions, and in his taksim performances, the simplicity of musical sentence construction and technical application are remarkable. The purpose of this research is to reveal the relationship between taksim and improvisation with the analysis of Vecdi Seyhun’s segâh cello taksim determined within the scope of the research, and the “work composing” skill of the creation behavior with the analysis of Segâh Sazsemâi. In line with the analysis, it is proposed to reveal the characteristics of the makam operation in two different instrumental types, structural analysis of musical sentences and the outputs of which technical features of the instrument are used. In the study using the document review method, the data; It is discussed within the framework of melodic features and cello performance technique.