19. Yüzyıl üsküdar örneğinde yetimler (1850-1856)

Abstract

İslam hukuk ve devlet sistemi, insan haklarına riayet edilmesine ihtimam göstermiş olup, bu çerçevede yetim hakkı her haktan üstün tutulmuştur. Bu sebeple tarih boyunca İslam hukuku ile yönetilen devletler yetim haklarına değer vermiş, onları koruyup gözetmek ve ihtiyaçlarını temin etmek için vakıflar tesis etmişlerdir. Vakıf konusunda oldukça önemli mesafe katetmiş olan Osmanlı Devleti, alanın önemli bir cüzü olarak kimsesiz yetim çocuklar için farklı hayır tesisleri kurmuştur. Osmanlı Devleti’nde vakıfların yanında Tanzimat Fermanı’ndan sonra yetimler için özel bir nezaret kurulmuştur. Bu sayede yetimler için yapılan faaliyetler daha denetimli hale gelmiştir. Yetimler için atılan bu önemli adımın akabinde kimsesiz çocuklar için yuvalar, bakımevleri, yatılı okullar açılmaya devam etmiştir. Çalışmada Osmanlı Devleti’nin yetimler için yürüttüğü uygulamalar ve teşkil ettiği kurumlar ele alınmıştır. Ayrıca mahkeme kayıtlarının tutulduğu şer’iyye sicilleri incelenerek bu çocukların mali, sosyal, hukuki, ekonomik vb. alanlarda ne gibi ayrıcalıkları olduğu tespit edilmiştir. Coğrafya olarak Üsküdar bölgesinin seçildiği çalışma, 1850-1856 yıllarını kapsamaktadır. Çalışmada, Üsküdar’daki çocukların yetim kaldıkları andan reşit oldukları zamana kadarki süreç incelenmiştir.

Islamic law and the state system have shown that the observance of human rights is controversial, and thus the orphans right has been prioritized over it. For this reason, throughout history, states governed by Islamic law have valued orphans' rights and established foundations to protect and care for them and to meet their needs. The Ottoman Empire, which has made significant progress in the field of foundation, established various charitable facilities for orphans as an important part of the field. In the Ottoman Empire, besides the foundations, a special supervision was established for orphans after The Rescript of Gülhane. In this way, the work for orphans has been made more controlled. After this important step taken for orphans, kindergartens, nursing homes and boarding schools continued to be opened for orphans. In the study, the practices carried out by the Ottoman State for orphans and the institutions they formed were discussed. In addition, by examining the sharia records where court records are kept, these children's financial, social, legal, economic, etc. It has been determined what kind of privileges it has in many areas. The study, in which Üsküdar region was chosen as a geographical area, covers the years 1850-1856. In the study, the process from the time the children in Üsküdar are orphaned to the time they come of age was examined.