Cengiz Aytmatov’un Elveda Gülsarı romanında konuşmaya dayalı sezdirim üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışmada Cengiz Aytmatov’un “Elveda Gülsarı” romanından çeşitli alıntılar üzerinde sezdirim analizi yapılmış ve Grice’ın işbirliği ilkelerinin ihlal edilip edilmediği incelenmiştir. Roman, Sovyet Dönemi Kırgızistan’ında toplumsal ve bireysel dönüşümleri, doğa ve insan ilişkilerini, ideolojik çatışmaları ve bireylerin yaşadığı zorlukları anlatan zengin bir anlatıma sahiptir. Her bir alıntı için, metnin daha derin anlamları ve alt metinleri çıkarımsal analiz yoluyla ortaya konulmuştur. Sezdirim, bir metnin yüzeysel anlamının ötesinde, okuyucunun bağlam ve kültürel bilgi yoluyla çıkarım yapabileceği örtük anlamları ifade eder. Grice’ın işbirliği ilkeleri çerçevesinde her bir alıntıda hangi ilkenin ihlal edildiği tespit edilmiştir. Nitelik ilkesinin ihlal edildiği durumlarda, Tanabay ve diğer karakterlerin yaşadığı duygusal ve içsel çatışmalar doğrudan ifade edilmemiş, bu da okuyucunun sezdirim yoluyla anlam çıkarmasını gerektirmiştir. Örneğin, Tanabay’ın iç çatışmaları ve ideolojik bağlılıkları açıkça ifade edilmemiş ve okuyucunun bu anlamları çıkarım yoluyla bulması beklenmiştir. Nicelik ilkesi açısından yapılan ihlaller, metnin bazı bölümlerinde gereksiz ayrıntılarla karakterlerin düşüncelerini uzatıyor. Tanabay'ın Gülsarı’ya vedasında ya da oğluna yazmaya niyetlendiği mektupta yer alan aşırı ayrıntılar metnin hızını yavaşlatıyor ve anlatının odaklanmasını zorlaştırıyor. Üslup ilkesinin ihlal edildiği durumlarda, anlatıcının dolaylı ve imgesel bir dil kullanması, okurun metni derinlemesine düşünmesini ve yorumlamasını gerektiren anlatısal üslup ve bağıntı ilkesini ihlal etmiştir. Gülsarı’nın çevresindeki değişimlere verdiği tepkiler ve doğal tehlikelerle yüzleşmesi doğrudan anlatılardan ziyade sezdirimle ifade edilir. Metinlerin analizinden ortaya çıkan ana temalar toplumsal hiyerarşi ve dışlanma, doğa ve insan arasındaki ilişki, değişim ve uyum, ideolojik bağlılık ve iç çatışmadır. Gülsarı’nın dışlanması ve sürüye kabul edilme mücadelesi toplumsal hiyerarşi ve dışlanma temalarını simgelerken, roman boyunca doğanın acımasızlığı ve insanın bu doğa karşısındaki mücadelesi insanın doğa karşısındaki çaresizliğini ve hayatta kalma mücadelesini anlatmaktadır. Değişim ve uyum teması, Gülsarı ve diğer karakterlerin çevresel değişimlere uyum sağlama süreçlerini, bireylerin değişim karşısındaki uyum yeteneklerini ve bu süreçte yaşanan zorlukları yansıtmaktadır. İdeolojik bağlılık ve iç çatışma teması ise Tanabay’ın Sovyet ideallerine bağlılığını, bu idealler uğruna yaptığı fedakârlıkları, bireysel ve toplumsal düzeydeki ideolojik çatışmaları ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, bu çalışma Cengiz Aytmatov’un “Elveda Gülsarı” romanındaki derin anlamları ve sezdirimleri Grice’in işbirliği ilkeleri çerçevesinde analiz etmektedir. Roman sadece bireysel hikâyeleri değil, aynı zamanda toplumsal ve ideolojik dönüşümleri de ele almaktadır. Sezdirimlere ve ihlal edilen ilkelere dayanan bu analizler, metnin derin yapısını ve Aytmatov’un anlatısının zenginliğini ortaya koymaktadır. Bu tez, romanın çok katmanlı yapısının ve bu yapı içindeki sezdirimlerin anlaşılmasına önemli bir katkı sağlamaktadır.

Bu çalışmada Cengiz Aytmatov’un “Elveda Gülsarı” romanından çeşitli alıntılar üzerinde sezdirim analizi yapılmış ve Grice’ın işbirliği ilkelerinin ihlal edilip edilmediği incelenmiştir. Roman, Sovyet Dönemi Kırgızistan’ında toplumsal ve bireysel dönüşümleri, doğa ve insan ilişkilerini, ideolojik çatışmaları ve bireylerin yaşadığı zorlukları anlatan zengin bir anlatıma sahiptir. Her bir alıntı için, metnin daha derin anlamları ve alt metinleri çıkarımsal analiz yoluyla ortaya konulmuştur. Sezdirim, bir metnin yüzeysel anlamının ötesinde, okuyucunun bağlam ve kültürel bilgi yoluyla çıkarım yapabileceği örtük anlamları ifade eder. Grice’ın işbirliği ilkeleri çerçevesinde her bir alıntıda hangi ilkenin ihlal edildiği tespit edilmiştir. Nitelik ilkesinin ihlal edildiği durumlarda, Tanabay ve diğer karakterlerin yaşadığı duygusal ve içsel çatışmalar doğrudan ifade edilmemiş, bu da okuyucunun sezdirim yoluyla anlam çıkarmasını gerektirmiştir. Örneğin, Tanabay’ın iç çatışmaları ve ideolojik bağlılıkları açıkça ifade edilmemiş ve okuyucunun bu anlamları çıkarım yoluyla bulması beklenmiştir. Nicelik ilkesi açısından yapılan ihlaller, metnin bazı bölümlerinde gereksiz ayrıntılarla karakterlerin düşüncelerini uzatıyor. Tanabay'ın Gülsarı’ya vedasında ya da oğluna yazmaya niyetlendiği mektupta yer alan aşırı ayrıntılar metnin hızını yavaşlatıyor ve anlatının odaklanmasını zorlaştırıyor. Üslup ilkesinin ihlal edildiği durumlarda, anlatıcının dolaylı ve imgesel bir dil kullanması, okurun metni derinlemesine düşünmesini ve yorumlamasını gerektiren anlatısal üslup ve bağıntı ilkesini ihlal etmiştir. Gülsarı’nın çevresindeki değişimlere verdiği tepkiler ve doğal tehlikelerle yüzleşmesi doğrudan anlatılardan ziyade sezdirimle ifade edilir. Metinlerin analizinden ortaya çıkan ana temalar toplumsal hiyerarşi ve dışlanma, doğa ve insan arasındaki ilişki, değişim ve uyum, ideolojik bağlılık ve iç çatışmadır. Gülsarı’nın dışlanması ve sürüye kabul edilme mücadelesi toplumsal hiyerarşi ve dışlanma temalarını simgelerken, roman boyunca doğanın acımasızlığı ve insanın bu doğa karşısındaki mücadelesi insanın doğa karşısındaki çaresizliğini ve hayatta kalma mücadelesini anlatmaktadır. Değişim ve uyum teması, Gülsarı ve diğer karakterlerin çevresel değişimlere uyum sağlama süreçlerini, bireylerin değişim karşısındaki uyum yeteneklerini ve bu süreçte yaşanan zorlukları yansıtmaktadır. İdeolojik bağlılık ve iç çatışma teması ise Tanabay’ın Sovyet ideallerine bağlılığını, bu idealler uğruna yaptığı fedakârlıkları, bireysel ve toplumsal düzeydeki ideolojik çatışmaları ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, bu çalışma Cengiz Aytmatov’un “Elveda Gülsarı” romanındaki derin anlamları ve sezdirimleri Grice’in işbirliği ilkeleri çerçevesinde analiz etmektedir. Roman sadece bireysel hikâyeleri değil, aynı zamanda toplumsal ve ideolojik dönüşümleri de ele almaktadır. Sezdirimlere ve ihlal edilen ilkelere dayanan bu analizler, metnin derin yapısını ve Aytmatov’un anlatısının zenginliğini ortaya koymaktadır. Bu tez, romanın çok katmanlı yapısının ve bu yapı içindeki sezdirimlerin anlaşılmasına önemli bir katkı sağlamaktadır.