Koçlarda Bazı Androlojikal Parametrelerin ve Biyokimyasal Özelliklerin Mevsimle İlişkisi

Abstract

Afyonkarahisar koşullarında yetiştirilen yaşları ortalama 18-20 ay arasındaki Pırlak ırkına ait toplam 10 koç üzerinde bazı androlojikal, biyokimyasal ve hormonal özelliklerdeki mevsimsel değişimlerin araştırılması amacıyla yapılan bu çalışmada 1 yıl süre ile morfometrik testis ölçümleri, spermatolojik özellikler, spermatozoa DNA hasarı, kan biyokimyasal özellikleri ve hormonal düzeyleri ile birlikte iklimsel veriler aylık olarak değerlendirilmiştir. Morfometrik testis ölçümleri ile ilgili olarak testis uzunluğu ve kalınlığı, scrotum çevresi ve kalınlığı ile relatif testis hacmi tüm koçlar için yıl boyunca ortalama sırasıyla 9.07±0.10 cm, 6.18±0.07 cm, 31.45±0.29 cm, 0.42±0.01 cm ve 10.97±0.22 ml/kg olarak bulunmuş ve koçların reaksiyon süreleri yıl boyunca ortalama 8.65±0.25 sn olmuştur. Spermatolojik özelliklerden spermanın miktarı, viskozitesi ve pH’sı ile spermatozoitlerin kitle hareketleri, motiliteleri ve yoğunlukları ortalama yıl boyunca sırasıyla 1.06±0.03 ml, 3.78±0.07, 6.63±0.04, 3.67±0.08, % 77.67±0.77 ve 3.59±0.08 x 109/ml olarak bulunmuştur. Anormal ve ölü spermatozoa oranları ile HOST değerleri ise sırasıyla ortalama yıl boyunca % 6.52±0.19, % 10.39±0.30 ve % 66.34±0.81 olarak bulunmuş ve koçlar arası fark gözlenmemiştir. Bunun yanında DNA hasar düzeyleri yıl boyunca ortalama 30.15±1.17 AU olarak bulunmuştur. Koçların yıl boyu testosteron ve T3 düzeyleri ise 3.94±0.09 g/dL ve 1.05±0.07 g/dL olarak tespit edilmiştir. Bunun yanında yıl boyunca koçların kan serumlarındaki total protein, albumin, globulin, A/G oranları, trigliserid, kolesterol, AST, ALT ve AST/ALT oranlarına ait ortalama değerler sırasıyla 7.74±0.10 g/dL, 47.81±0.97 mg/dL, 21.02±0.82 mg/dL, 92.20±1.66 U/L, 21.82±0.43 U/L, 4.31±0.07 ve 3.80±0.07 g/dL olarak bulunmuştur. Değerlendirilen bütün parametrelerde aylık olarak değişimler gözlenmiş olup koçların morfometrik testis ölçüleri Ağustos ile Ekim ayları arasındaki dönemde diğer aylara göre önemli düzeyde (p<0.05) yüksek bulunurken Ocak ile Nisan ayları arasındaki dönemde en düşük değerler elde edilmiştir. Bununla beraber koçların scrotum kalınlıkları ve reaksiyon süreleri ile ilgili değerlerdeki değişimlerde fark gözlenememiştir. Spermatolojik özelliklerden sperma miktarları ile spermatozoitlerin kitle hareketi, motilite ve yoğunluk değerleri Ağustos ile Ekim ayları arasındaki dönemde ve HOST için ise yalnız Kasım ayında en yüksek değerler elde edilmiştir (p<0.05). Bununla beraber anormal ve ölü spermatozoa oranları Eylül ve Ekim aylarında diğer aylara göre önemli düzeyde (p<0.05) düşük bulunmuştur. Spermatozoa DNA hasarı yönünden en düşük değerler Ekim ayında elde edilmiştir. Kan serum testosteron düzeyleri de Eylül ve Ekim aylarında diğer aylara göre önemli düzeyde (p<0.05) yüksek bulunurken triiodotronin düzeylerinin en düşük değerleri Ağustos, Kasım ve Aralık aylarında tespit edilmiştir (p<0.05). Total protein, albumin, globülin miktarları Kasım ayında önemli düzeyde (p<0.05) yüksek bulunurken trigliserid miktarları Kasım ayında en düşük düzeyde tespit edilmiştir. Bunun yanında AST ve ALT aktivitesi ise Aralık ve Ocak aylarında, diğer aylara göre önemli düzeyde (p<0.05) yüksek gözlenmiştir. Bununla birlikte spermatolojik özelliklerin kendi aralarında korelasyonlar tespit edilmiş olup özellikle spermatozoa DNA hasarı ile sperma miktarı (r: 0.18) ve anormal spermatozoa oranı (r: 0.30) arasında pozitif yöndeki, sperma viskozitesi (r: -0.32) ile negatif yöndeki ilişkiler (p<0.01) önemli bulunmuştur. Ayrıca morfometrik testis ölçümleri, spermatolojik özellikler ve kan serumu biyokimyasal özellikler arasında da önemli düzeyde korelasyonlar tespit edilmiştir. Sonuç olarak Pırlak ırkı koçlarda morfometrik testis ölçümleri, spermatolojik özellikler, kan biyokimyasal ve hormonal özelliklerdeki aylık değişimlerin araştırıldığı bu çalışmada elde edilen bulguların optimal sınırlar içerisinde olduğu ve bu özelliklerin aylardan dolayısıyla mevsimlerden önemli düzeyde etkilendiği, istenilen değerlerin elde edildiği aşım sezonunun Ağustos ayının ikinci yarısından itibaren Kasım ayı ortalarına kadar devam ettiği ve morfometrik testis ölçümleri ile spermatolojik özellikler arasındaki korelasyon bulgularının damızlık seçiminde yararlı olabileceği kanısına varılmıştır.

Averagely 18-20 months aged ten rams were used to evaluate the seasonal changes in certain andrological and hormonal parameters and blood biochemical properties under Afyonkarahisar condition. Testicle morphometric measurements, semen characteristics, spermatozoon DNA damage, blood biochemical properties and blood hormonal levels were monthly assessed together with climatic data. The length and thickness of testes about morphometric measurement of testes, the circumference of scrotum, relative testes volume for all the rams were found averagely 9.07±0.10 cm, 6.18±0.07 cm, 31.45±0.29 cm, 0.42±0.01 cm and 10.97±0.22 ml/kg respectively and the reaction times of the rams were averagely 8.65±0.25 s all year long. As to spermatological features the volume, viscosity, pH and mass activity, motility and density of semen were found averagely 1.06±0.03 ml, 3.78±0.07, 6.63±0.04, 3.67±0.08, 77.67±0.77% and 3.59±0.08 x 109/ml respectively all year long. Abnormal and dead sperm rates and HOST values were found averagely 6.52±0.19%, 10.39±0.30% and 66.34±0.81% respectively and it wasn’t observed any difference between the rams. However, the DNA damage was obtained as 30.15±1.17 AU during a whole year. Testosterone and T3 levels of the rams were determined as 3.94±0.09 g/dL and 1.05±0.07 g/dL all year long. However, total protein, albumin, globulin, A/G ratios, triglyceride, cholesterol, AST, ALT and AST/ALT ratios in the blood sera of the rams were found averagely 7.74±0.10 g/dL, 47.81±0.97 mg/dL, 21.02±0.82 mg/dL, 92.20±1.66 U/L, 21.82±0.43 U/L, 4.31±0.07 and 3.80±0.07 g/dL respectively. Monthly changes were determined in all evaluated parameters. While the morphometric testes measurements of the rams were high degree significant (p<0.05) in the period between August and October according to other months, the lowest values were obtained in the period between January and April. However, it wasn’t observed any difference in the changes of the values about scrotum thickness and reaction times of the rams. The highest values of volume, mass activity, motility and density levels, as to the spermatological features were obtained in the period between August and October and the highest values only HOST were obtained November (p<0.05). Nevertheless, abnormal and dead sperm ratios were found to be significantly lower (p<0.05) in September and October than the other months. Blood sera levels were found to be significantly high in September and October according to the other months, too. The lowest values of triiodothyronine levels were found in August, November and December (p<0.05). While total protein, albumin, globulin volumes were found to be significantly high (p<0.05) in November, triglyceride volumes were obtained at the lowest level in November. However, AST and ALT activity were found to be significantly high (p<0.05) in December and January. Nevertheless, the correlations were obtained between spermatological features on their own. Especially, the positive relationships between sperm DNA damage, sperm volume (r: 0.18) and abnormal sperm ratio (r: 0.30), the negative relationships between sperm DNA damage and semen viscosity (r: -0.32) were found to be significant (p<0.01). Moreover the significant correlations were obtained between morphometric testes measurements, spermatological features and blood sera biochemical properties. In this study, morphometric measurements of testes, spermatological features, blood biochemical and hormonal properties were investigated. The desired values were reached from mid August to mid Nowember. It was concluded that the correlations between the morphometric testes measurements and spermatological features may be used in selection of stud rams.