İsmet İnönü Dönemi İktisat Politikaları (1938-1950)

Abstract

1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti, ülke kaynaklarının sonuna kadar kullanıldığı, her şeyin yeniden inşasını gerektiren bir durumla karşı karşıyaydı. Cumhuriyet'in ilanıyla her şeyin devletten beklendiği sancılı bir döneme adım atılmıştı. Atatürk, ekonomik bağımsızlığı sağlamak adına yeni iktisat politikaları belirlemek için uğraşıyordu. Nitekim 1938 yılında vefatına kadar geçen süreçte, ekonomide birçok gelişmenin olduğunu söylemek mümkündür. II. Dünya Savaşı, içeride ise 1945'te başlayan çok partili yaşama geçiş süreci, İnönü döneminin iki temel belirleyeni olmuştur. Türkiye her ne kadar II. Dünya Savaşına dâhil olmasa da, savaşın ekonomik etkilerini derinden yaşamıştır. Ekonomide çöküş ve yoksulluk yılları olarak nitelendirilebilecek bu dönemde, devletin başındaki ve tek söz sahibi kişi olarak, bunalımdan çıkış adına çeşitli yollar denenecektir. Ancak dönemin şartları itibariyle alınan tedbirlerin, ekonomik büyüme adına değil, sosyal adaleti sağlama adına alındığını söylemek mümkündür. Araştırmada, Cumhuriyetle başlayan ekonomik atılımlann yansıtılmasının yanında temel konu olarak, İnönü döneminin iktisat politikalarının seçilmesi, bu dönemde uygulanan iktisat politikalarının Cumhuriyet tarihinin toplumsal ve siyasal hayatına etkileri bakımından önemlidir. İsmet İnönü dönemi, Cumhuriyet tarihinin önemli aşamalarından biridir. İnönü, Mustafa Kemal önderliğinde kurulan devlette siyasi, sosyal ve ekonomik anlamda atılan her adımda en ön saflarda bulunan kişilerden olmuştur. Atatürk’ün ölümünden sonra ise artık ülkenin idaresinde tek söz sahibi olarak zirveye çıkmıştır. Dolayısıyla 1946 Ocak ayında Demokrat Parti’nin kurulmasına kadar sürecek olan bu tek partili Milli Şef idaresinin izlediği politikalara bakmak ve incelemek, tarihsel açıdan büyük öneme haizdir. Çünkü İnönü dönemi, bir yanıyla 1923’te başlayan sürecin esas olarak bir devamıdır ama öte yandan kendine ve kendi koşullarına has başka etkenlerin de belirlediği, bu nedenle kimi farklılıklar da taşıyan bir tarihsel dönemdir. Özellikle çok partili demokratik yaşama geçildikten sonraki yıllarda İnönü’nün şahsı ve bir siyasetçi olarak döneminin izleri, sonraki süreçleri de doğrudan etkilemiştir.

Turkish Republic was found in 1923 faced to a condition in which sources of the country was consumed compeletly and that meant everything must be reconstructed. After the founding of the Republic, all acts was expecting from the goverment. Atatürk was trying to determine economical principals for to gain economical freedom. It is possible to say that until death of Atatürk in 1938 crucial economical development was succeeded in the country. After 1938 that death of the founder leader Atatürk, İsmet İnönü was elected as a president of Turkey. İnönü (called as “Milli Chief) had ruled the country between 1938-1950. It is true to say that in the period of İnönü, Turkey faced to some critical internal and external facts. İn outside Second World War and inside the preparings to pass to multi-party system was two basic fact of the period of İnönü. In spite of that Turkey wasn’t a part of the war, he felt the influences of the war deeply. In the years which seemed as collapsing and poorness in economical stiuation, as a head of goverment İsmet İnönü was tried to put some ways to exit from this crisis. But they were not operated for economical rising but providing the social justice largely.