Gümülcine Ayanı Tokatçıklı Süleyman Ağa İle Ferecik Ayanı Ali Molla’nın Faaliyetleri ve Merkezi Hükümetle Olan İlişkileri

Abstract

Osmanlı Devleti iç ve dış etkenlerden kaynaklanan değişimlerin sonucunda merkeziyetçi niteliğini 17. yüzyılın sonlarından itibaren kaybetmeye başlamıştır. Kültürel ve coğrafi açıdan birbirinden çok farklı bölgelerde yerel güçler merkezî idareye karşı durabilecek güce erişmişlerdir. Bu adem-i merkezîleşme sürecinin sonucunda devlet topraklarında ayan ve hanedan olarak tabir edilen güçlü aileler denetimi ellerine geçirmişlerdir. Tirseniklioğlu, Karaosmanzadeler, Caniklioğulları bu ailelerin en önemlileri arasında yer almaktadır. Adem-i merkezileşme sürecinin yoğun olarak yaşandığı bölgelerin arasında Rumeli Bölgesi de yer almaktadır. Gümülcine Ayanı Tokatçıklı Süleyman Ağa ve Ferecik Ayanı Ali Molla adem-i merkezileşme sürecinin sonucunda yerel bir güç odağı olarak ortaya çıkmışlardır. Tokatçıklı Süleyman Ağa Gümülcine Ayanı olan Mestan Ağa’ya bağlı bir bölükbaşı ve eşkıya reisi iken Ali Molla Edirne Bostancıbaşısı olan Ahmet Haseki’ye bağlı faaliyet göstermiştir. Mestan Ağa Tokatçıklı Süleyman Ağa’nın Sultanyeri’ne ayan olarak atanmasını sağlarken Ahmet Haseki de Ali Molla’nın Ferecik’e ayan olmasını sağlamıştır. Tokatçıklı Süleyman Ağa, Mestan Ağa’nın öldürülmesinden sonra Gümülcine, Ahi Çelebi, Dimetoka ve Hasköy’ü de denetimi altına almayı başararak bölgenin en güçlü isimlerinden birisi haline gelmiştir. Tokatçıklı Süleyman Ağa’nın bu bölgelere ilaveten Ferecik’i de kontrolü altına almak istemesi Tokatçıklı Süleyman Ağa ile Ali Molla’yı karşı karşıya getirmiştir. Tokatçıklı Süleyman Ağa’ya direnemeyen Ali Molla, İsaoğlu ve Vakıflı Salih gibi dağlı isyancıları ile işbirliği içine girerek önemli dağlı reislerinden birisi haline gelmiştir. Devlet, Tokatçıklı Süleyman Ağa’dan bu grupları ya ortadan kaldırmasını ya da bu grupların iskân taleplerine engel olmamasını istemiştir. Tokatçıklı Süleyman Ağa iskân olayında menfi bir tavır takınmış fakat eşkıya gruplarını da ortadan kaldırmayı başaramamıştır. Bunun üzerine Tokatçıklı Süleyman Ağa’ya karşı Rumeli valisi olan İbrahim Paşa’nın kontrolünde bir hareket gerçekleştirilmiş ve Tokatçıklı Süleyman Ağa ile aile bireyleri ortadan kaldırılmıştır. Tokatçıklı Süleyman Ağa’nın ortadan kaldırılmasıyla birlikte Ali Molla Ferecik’te ayanlık yapmaya devam etmiştir. Ferecik halkının şikâyeti üzerine Ali Molla, Sirozi İsmail Bey tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Ottoman State has begun to lost its centralistic characteristic at the end of 17th century because of external and internal causes. Local powers reached the power to resist to the central government in the different cultural and geographical places. At the end of this decentralization period, powerful families known as ayan or hanedan took the control of state lands. Most important families of this period were Tirseniklioğlu, Karaosmanzade’s and Caniklioğulları. Rumelia region of the state has lived this decentralization process intensively. Ayan of Gümülcine Tokatçıklı Süleyman Ağa and Ayan Of Ferecik Ali Molla has been appeared as a local power at the end of this decentralization period. Tokatçıklı Süleyman Ağa has activated as a bandit for the Ayan of Gümülcine, Mestan Ağa, Ali Molla worked for Bostancıbaşı Of Edirne. Mestan Ağa appointed Tokatçıklı Süleyman Ağa to Sultanyeri as a ayan. Bostancıbaşı Of Edirne, Ahmet Haseki appointed Ali Molla to Ferecik as a ayan. After the death of Mestan Ağa, Tokatçıklı Süleyman Ağa, by taking the control of Gümülcine, Ahi Çelebi, Dimetoka and Hasköy became an important person in the region. After taking the control of this cities, Tokatçıklı Süleyman Ağa wanted to control Ferecik and this brought a conflict between Tokatçıklı and Ali Molla. Ali Molla couldn’t resist against Tokatçıklı and went into cooperation with the rebellers of the region. He became an important mountain rebeller like İsağolu and Vakıflı Salih. State, wanted from Tokatçıklı to destroy these bandits or to accept their wish to settle. Tokatçıklı Süleyman Ağa took a negative looking to their wish to settle. He couldn’t destroy them either. Upon this a military action under the command of Governor Of Rumelia, İbrahimPasha came into being. Tokatçıklı Süleyman Ağa and his family members were killed. After the death of Tokatçıklı Süğleyman Ağa, Ali Molla returned to the ayanship of Ferecik. Upon the complaints of the people of Ferecik, Sirozi İsmail Bey killed Ali Molla.