Şad Kaptanlığı’nın Kuruluşu ve Basra’nın Stratejik Önemi

Abstract

Stratejik konumu oldukça ön planda olan Basra ve çevresinin önemi, Kanuni döneminde Osmanlı idaresine katıldıktan sonra artarak devam etti. Bilhassa Osmanlı Devleti’nin Basra-Halep ticari yolunu kontrol altına alması buranın stratejik önemi biraz daha artırdı. Buna ilaveten coğrafi keşifler sonrası meydana gelen gelişmeler Basra’nın stratejik önemi ile birlikte siyasi, iktisadi ve idari önemini daha da ön plana çıkardı. Bu durumu dikkate alan Osmanlı yönetimi, Basra’nın siyasi, idari ve ticari yönünü düzenlemeye çalıştı. Bunun sebeplerinden birisi Hintli tüccarları yeniden bu bölgeye çekerek iktisadi canlanmayı sağlamaktır. Bunun için Fırat donanması güçlendirildi. Son olarak Fırat donanması “Şad Kaptanlığı” adı altında yeniden yapılandırıldı. Bu çalışmamızda kuruluş tarihi kesin olarak belli olmasa da 1699 tarihinden sonra kullanılmaya başlayan ve merkezi Basra olan “Şad Kaptanlığı”nın önemi açıklanacaktır. Ayrıca buranın kaptanlığını yapan Aşçıoğlu Mehmet Paşa’nın siyasi ve askerî faaliyetleri ile birlikte Basra’nın siyasi, ticari, idari ve stratejik önemi de incelenecektir