Yapı profillerinde soğutma parametrelerinin ürün özelliklerine etkisinin incelenmesi

Abstract

Orta ölçekli hadde işletmelerinde katma değeri yüksek olan hızlı üretim prosesleri ve ürünleri tercih edilmektedir. Bu nedenle bu işletmeler için yapı profili üretmek, ciddi bir öneme sahiptir. Diğer yandan, yapı profilleri kullanım yerlerinden dolayı birçok iç ve dış etkenlere maruz kalmaktadır. Sıcak haddelenen yapı profillerinde su verme işlemi yoğunlukla tercih edilmekte ve bu sayede daha hızlı bir üretim yapılarak üretim kapasitesi artırılmaya çalışılmaktadır. Su verme işlemi ise farklı üretim noktalarında ve farklı teknikler ile yapılabilmektedir. Bu teknikler sayesinde profil mikroyapıları ve son ürün özellikleri geliştirilebilmektedir. Bu çalışmada su verme durumu değiştirilerek son ürün özelliklerine katkı sağlanması amaçlanmıştır. Yapı profillerinin kullanımı günümüzde birçok alanda göze çarpmaktadır. Bu kullanım alanları enerji, gemi, maden, köprü, otomotiv gibi birçok alanı kapsamaktadır. Literatürde ve uygulamada sıcak haddeleme işlemi sonucu elde edilen malzemenin mikroyapısı ve mekanik özellikleri çeliğin kullanım alanına göre değişmekle birlikte çok önemli bir yere sahiptir. Malzemeden beklenen mekanik özelliklerin sağlanması ve istenilen mikroyapının elde edilmesi ise büyük ölçüde çeliğin soğutulması ile sağlanmaktadır. Bu çalışmada geleneksel haddelemedeki soğutma durumundan farklı olarak malzeme özelliklerini iyileştirici bir soğutma pratiği önerilmiştir. Geleneksel haddelemedeki soğutma durumları incelendiğinde çeliğin sadece soğuması için yapılan bir proses adımı olduğu görülmektedir. Soğutma durumu bir proses adımından ziyade aslında prosesi geliştirici yenilikçi bilgileri içinde barındıran bir işlem mekanizmasıdır. Genel bir soğutma sistemi su verme bölgesi ve soğutma suyu temin devresinden oluşmaktadır. Bu çalışmada düşük alaşımlı yapı çeliklerinden üretilen köşebent imalat sürecindeki başlıca soğutma parametreleri (su basıncı, nozul-numune mesafesi ve açılı nozulların konumu) belirlendikten sonra su verme işleminin korozyon davranışı, mekanik ve mikroyapısal değişimleri araştırılmıştır. Kardemir Haddecilik Sanayi ve Ticaret A.Ş haddehanesinde yapılan bu çalışmada su verilmemiş bir 50x50x5 mm köşebent numunesi, direk su verilmiş 50x50x5 mm köşebent numunesi ve hadde hızı 13 m/sn, hadde çıkış sıcaklığı 950 ℃ olan ve 48 m’lik taraklı platformun tayin edilen soğutma bölgesinde JBU-1/4''-90° nozulları ile 350 mm mesafeden 10 ℃ ’lik su sıcaklığı ve 1.2 bar su basıncı sayesinde beş tarağın her birinde 3.58 sn süre ile soğutulmuş 50x50x50 mm’lik S275JR kalite köşebent numunelerinin özellikleri karşılaştırılmıştır. Soğutma pratiği yapıldıktan sonra her numunenin mekanik özelliklerinin ölçümleri yapılmıştır. Mikroyapı incelemeleri optik mikroskop ve Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) ile yapılmıştır. Malzemenin son faz yapısı X-ışınları kırınımı (XRD) yöntemiyle analiz edilmiştir. Numunelerin korozyon davranışı tuz testi ile analiz edilmiştir. Elde edilen veriler değerlendirilerek bu çalışmada kullanılan soğutma pratiği sayesinde , proses gereği kullanılması gereken sulu soğutmanın optimum noktası tayin edilmiştir. Malzeme için en doğru soğuma çeşidi olan, kendi ortam koşullarında soğumada ki özelliklerine yaklaştırılması amaçlanıp, sürekli malzemeye su verilme şartlarında oluşabilecek durumlar karşılaştırılmıştır. Uygulanan soğutma pratiği sonucu malzemenin mekanik değerlerinde çok az artış gözlemlenmiştir. Sertlik değerinde artış ve tokluğunda azalma görülse de sürekli soğutmaya göre bu değerler belirgin avantajlar göstermektedir. Bu durum nihai ürünün diğer proses aşaması olan doğrultma da daha iyi doğrulmasına ve üretim hızında herhangi bir yavaşlama yaratmadan standart dahilinde katma değerli ürün elde edilmesini sağlamıştır.

Fast production processes and products with high added value are preferred in medium-sized rolling mills. Therefore, it is of great importance to produce building profiles for these enterprises. On the other hand, building profiles are exposed to many internal and external factors due to their place of use. In hot rolled structure profiles, quenching process is preferred and thus, production capacity is increased by making a faster production. The quenching process can be carried out at different production points and with different techniques. Through these techniques, profile microstructures and end product properties can be improved. In this study, it is aimed to contribute to end product properties by changing the quenching status. Today, the use of building profiles stands out in many areas. These fields of application cover many fields such as energy, ship, mine, bridge, automotive. In the literature and practice, the microstructure and mechanical properties of the material obtained as a result of the hot rolling process vary according to the field of use of steel, but have a very important place. The expected mechanical properties of the material and the desired microstructure are achieved by cooling the steel to a large extent. In this study, a cooling practice which improves the material properties is proposed in contrast to the cooling condition in conventional rolling. When the cooling conditions in conventional rolling are examined, it is seen that the steel is a process step for cooling only. The cooling state is not a process step, but rather a process mechanism that incorporates innovative information that improves the process. A general cooling system consists of a quench zone and a cooling water supply circuit. In this study, after determining the main cooling parameters (water pressure, nozzle-sample distance and position of angled nozzles) in the gusset manufacturing process produced from low alloy structural steels, corrosion behavior, mechanical and microstructural changes of the quenching process were investigated. In this study carried out in the rolling mill of Kardemir Haddecilik Sanayi ve Ticaret A.Ş., a 50x50x5 mm gusset sample without water, 50x50x5 mm gusset sample with direct quenching and a rolling speed of 13 m / sec , the rolling output temperature of 950 ℃ ve and 48 m the properties of 50x50x5 mm S275JR quality angle specimens cooled by 3.58 sec in each of the five combs were compared with the JBU-1/4 '' - 90 ° nozzles in the cooling zone with a water temperature of 10 ℃ ve at a distance of 350 mm ve and a water pressure of 1.2 bar. After the cooling practice, mechanical properties of each sample were measured. Microstructure investigations were performed with optical microscope and Scanning Electron Microscopy (SEM).The final phase structure of the material was analyzed by X-ray diffraction (XRD) method. Corrosion behavior of the samples was analyzed by salt test. By evaluating the obtained data, the optimum point of the aqueous cooling required for the process was determined by the cooling practice used in this study.. The most accurate cooling type for the material is aimed to be brought closer to the cooling properties in its own ambient conditions and the situations that may occur under the conditions of continuous water supply are compared. A small increase in the mechanical values of the material was observed as a result of the cooling application. Although there is an increase in hardness value and a decrease in toughness, these values show significant advantages over continuous cooling. This has led to better straightening of the final product, the other process step, and to achieve value-added products within the standard without any slowdown in production speed.