İsnâd sisteminin Arap Edebiyatında kullanımı ve diğer naklî ilimlerle mukayesesi

Abstract

Tarihte bilginin nesilden nesile aktarımı, ilk insanın yaratılışından bu yana bütün zaman ve mekânlarda uygulanan bir öğretim yöntemidir. Birbirinden farklı zaman ve mekânlara ait top-lumlar arasındaki bilgi iletişimine bakıldığında bilginin silsileli bir şekilde benzer usullerle akta-rımının evrensel bir boyut kazandığı görülmektedir. Ancak İslâm dininin tesisi ile birlikte söz konusu nakil işlemi kısa zamanda kuru bir aktarım işi olmaktan çıkıp ilmî bir hüviyet kazanmış-tır. Geleneksel İslâmî tenkid sistemine dair yöneltilen eleştirilerin başında, İslâm geleneğinin ilk dönemlerinde bir sorun olarak telakki edilmeyen şifâhî geleneğin kayda geçirilme süreci gel-mektedir. Oysaki yazılı kaynaklar derlendikten sonra bile sözlü naklin bir ideal olarak muhafaza edilmesi, sistem içerisindeki şifâhîliğin kusurdan ziyade bir üstünlük olduğunun göstergesidir. İslâmî ilimlerin nakil hususiyetini konu alan bu çalışma, isnâd sisteminin ehemmiyetinden yola çıkarak sadece hadis ilmine mahsus gibi algılanan bu sistemin bütün klasik ilimlerin ayrılmaz bir parçası olduğuna işaret edecek, özelde de bütün ilimlerin enstrümanı olan dil bilimi çerçevesin-de konuyu irdelemeye çalışacaktır. Nitekim sosyal bilimlere dair kavram ve metodları, yalnız rivâyetin sözel ve sosyal yapısında tekrar eden modellerini keşfetmek ve kendi içinde yaşadığı anlam zenginliğini yansıtmak için değil, aynı zamanda birbirleriyle olan karşılıklı etkileşimi tanımlamak suretiyle kişinin tasavvuruna yardımcı olabilmek için irdelemekte fayda vardır. Bu nedenle çalışma süresince tetkik konumuz olan isnâd kelimesinin kavramsal haritası ortaya ko-nulacak ve hususiyetle Arap edebiyatındaki kullanımına işaret edilecektir.

The transmission of knowledge from generation to generation has been used as met-hod of education since the creation of human being throughout the world. Therefore it can said the gradual transmission of knowledge of societies with the same methods is a universal phe-nomena. However with the rise of Islam the transmission of knowledge evolved into a scientific method. One of criticism of Islamic knowledge tradition is the process of recording of oral tradi-tion in early Islamic history. However the preservation of oral tradition ideally even after recor-ding of sources shows that this tradition in Islamic knowledge system can be analyzed not as a flaw but as superiority. This article, which studies the abovementioned feature of Islamic discip-lines, focuses on the importance of Isnad system. It argues that this system is not typical in Ha-dith, it is a general feature of all classical Islamic disciplines. Thus it will study the subject in the context of linguistics. In this manner it will be better to not only focus on social sciences con-cepts and methodologies to discover verbal report and the repetitive models of their social structure and richness of their meaning but also to focus on the interaction of them. For this reason the paper will present the concept map of “Isnad” which is the main subject of this rese-arch.