Sözlük içi gönderimler ve sözlüğün işlevi

Abstract

Genel olarak sözlükler, dilde kullanılan sözcüklerin belirli bir düzen içerisinde sıralanıp tanımlandığı başvuru eserleri şeklinde tanımlanmaktadır. Sözlükte yer alacak maddelerin belirlenmesi ve tanımlamaların şekillendirilmesi hususunda sözlükler, birbirlerinden farklılık gösterebilmektedir. Sözlükçülüğün gelişmesi ile birlikte aynı amaca yönelik hazırlanan sözlükler arasında farklılıklar da azalma göstermektedir. Başvuru eserleri arasında yer alan sözlüklerden, kullanıcıların daha verimli yararlanması amacıyla sözlüklerde farklı yöntemler ve teknikler kullanılmaktadır. Bunlardan birisi de sözlük içi gönderimlerdir. Gerek alfabetik gerekse tematik olarak belirli bir düzende sıralanan sözlük maddelerinin tanımlanmasında sözlükler, farklı yerlerdeki sözlük maddeleri arasında ilişkilendirmeler yapabilmekte, sözlük kullanıcısına yönlendirmelerde bulunabilmektedirler. İlgili sözlük maddesinin daha iyi anlaşılmasına yönelik olarak yapılan bu sözlük içi gönderimler bazen farklı amaçlar için de kullanılabilmektedir. Dilde yabancı sözcüklere, hatalı kullanımlara karşı hassas olan bazı sözlük yazarlarının sözlüğe, yanlışları düzeltme, doğruyu gösterme aracı olarak baktıklarını görebilmekteyiz. Sözlük içi gönderimlerle yazarlar, sözlük içindeki bazı sözlük maddelerini, ilişkilendirilen diğer sözlük maddesine yeğlediklerini gösterebilmektedir. Çalışmamızda esas aldığımız TDK’nın 2011 yılında yayımladığı Türkçe Sözlük’teki sözlük içi gönderimlerin, en çok, özgün şekilleriyle yazılı dilde kullanılan yabancı sözcükler için alternatifler sunarken kullanıldığı, bunun yanında dilde farklı yazılışlara sahip sözcüklerin tekleştirilmesine çalışılırken ve çeşitli sebeplerle dilde ortaya çıkmış yanlış kullanımları düzeltirken gönderimlere başvurulduğu görülmüştür.

Generally, the dictionaries that include words in an order are accepted as reference books. Selected headwords and features of the definitions make the dictionaries different from each other. Several technics and methods are used in the dictionaries in order to help readers to benefit from them more efficiently. One of them is called “cross – reference”. When defining the headwords that listed alphabetically or thematically, dictionary makers refer a headword to another headword in the dictionary. Some dictionary makers that show sensitivity to loan words and misuse of language perceive the dictionary as a tool which demonstrates the correct forms of the words and fixes the misuse of language. By using the cross-reference, the dictionary makers prefer some headwords to another headwords. The Turkish dictionary that was published in 2011 by Turkish Language Institution (Türk Dil Kurumu), generally used the cross - reference technique in order to offer alternatives for the borrowings that were used in orginal orthographies. Furthermore, this technique used to reduce multiple orthographies of some words. Finally we detected the mentioned dictionary above offered alternatives for the misuse of phrases affected by foreign languages uses the cross –reference technique.