Afyonkarahisar (Seydiler) Peribacaları

Abstract

Afyonkarahisar-Ankara karayolu 33. km’sinde, ana yoldan ayrılan tali yolun 500-1000 m doğusunda bulunan Seydiler çevresi, yaklaşık 1-2 km2lik bir alanda, çok farklı morfotipte peribacalarının en güzel görüldüğü alandır. “Jeomorfosit” niteliklerini taşıyan, mikromorfolojik birimlerden Seydiler Peribacaları, Kırkinler Mağarası, Seydiler Kalesi ve camisi, Seydiler göleti en önemli turizm destinasyonlarıdır. Harika görünümleri ve estetik değerleriyle peribacaları en az Kapadokya'dakiler kadar ilginç ve bunun yanında onlardan oldukça farklı şekil özelliklerine sahiptir. Çok farklı morfotipleri, rüzgâr deflasyonu ve selcik erozyon süreçleri, vadinin karşılıklı yamaçlarında asimetrik peribacaları gelişimi, peribacaları üzerinde tafoniler, asılı vadi oluşumları, dere yatağında tüf enkazlı sel depoları, basamaklar, kaya blokları, etek döküntüleri, barındırdığı bitkilerle yöreye özgün şekiller sunmaktadır. Üst Miyosen-Kuvaterner volkanizması ile yörede volkanik örtü oluşmuş, bu örtülerin akarsular ve rüzgâr tarafından aşındırılması ile Frigya Coğrafyasının, Afyonkarahisar Seydiler çevresinde, doğa turizmi alanında jeomorfosit olarak değerlendirilme potansiyeli bulunan harika görünüşlü peribacaları oluşmuştur. Beyaz renkli tüflerden oluşan çok ilginç ve harika görünümlü, kendine özgü peribacaları, kültürel yapıları barındıran tüften kaleleri, yeraltı sığınakları, kaya anıtları, tapınakları, eski yerleşimleri, kaya mezarları, su sarnıcı, şapel ve kiliseleri barındırmaktadır. Volkanik tüflerden oluşan piramit şeklindeki tepeler, kale ve hisar olarak kullanılmış, mahir insanların işlemesi ile özellikle Hititler, Frigler ve Bizanslılar döneminde insanlara sığınak ve barınak olmuştur. Frig Vadisi, Türkiye’de küçük bir alanda eoliyen ve flüvyal süreçlerin rekabetinin yer şekli oluşumu ve morfotipleri üzerine yansımasının en açık görüldüğü çevredir. Bu yönüyle hem turizm hem de jeomorfoloji ve çevre eğitiminde uygulama yapılabilecek bir lokasyondur. Peribacaları kültürel ve arkeolojik yönleriyle de “jeomorfosit” özelliklerine sahiptir. Jeomorfolojik süreçlerin binlerce yıl şekillendirmesi sonucu ortaya çıkan bu harika peribacaları doğa ve insan faaliyetleri ile tahrip edilmektedir. Özellikle, gizli hazine arama amaçlı faaliyetler yörede tüfler üzerindeki eserlere, özellikle peribacalarına büyük zarar vermektedir. Jeomorfosit bakımından sahada önemli bir risk unsuru üst yamaçlardan kaya blokları yuvarlanmasıdır. Kaya düşmesine yönelik mutlaka alt yapı önlemleri alınmalıdır. Bu çalışmanın amacı, Afyonkarahisar Seydiler yöresindeki peribacalarının özgün oluşumlarını ve morfotiplerini tanıtmak, yöreye özgü niteliklerini ortaya koymak, doğa ve insan kaynaklı tahribine dikkat çekmek ve buranın “jeomorfosit” olarak turizm potansiyelini ortaya koymaktır.

At the 33rd km2 of Afyonkarahisar-Ankara highway, approximately 1-2 km2 area around Seydiler, which is 500-1000 m east of the secondary road leaving the main road, is the area where most different morpho type fairy chimneys are seen. Seydiler castle and mosque, Seydiler pond and Seydiler pond are the most important tourism destinations of Seydiler fairy chimneys, micromorphological units. Fairy chimneys with their wonderful appearance and aesthetic values are at least as interesting as the ones found in Cappadocia and have quite different features from them. Very different morphotypes, wind deflation and flood erosion processes, development of asymmetrical fairy chimneys on the mutual slopes of the valley, tafonies on the fairy chimneys, hanging valley formations, tuff debris flood warehouses, steps, rock blocks, skirt rashes, offers unique shapes to the region with plants. Volcanic terrain has occurred in consequence of upper Miocene-Quaternary and interesting geomorphologic units being formed as a result of the erosion this terrain by streams and wind have formed fascinating earth pyramids around Afyonkarahisar Seydiler Phrygian Valley. These are evaluated as a geomorphosite in terms of nature tourism. Wonderful looking and very interesting earth pyramid which have been formed by white volcanic tuffs include cultural structures such as castles, underground shelters, rock monuments, temples, ancient settlement ruins, asylums, rock graves, water cisterns, chapel and churches. Pyramidal looking forms which have been formed by volcanic tuffs are used for shelter after being built by skilful people under the reign of the Hittites, Phrygians and Byzantines. Phryg valley is an area where the reflection of eolien and fluvial processes’ the competition have been seen over land forms and morphotype, clearly, in a small area in Turkey. From this aspect, it is the location where application can be made in tourism, geomorphology as well as environment education. Fairy chimneys have geomorphosite characteristics in terms of cultural and archaeological aspects. These wonderful fairy chimneys, which are formed as a result of thousands of years of geomorphological processes, are being destroyed by nature and human activities. In particular, hidden treasure exploration activities do great harm to the artifacts on the tuffs, especially to the fairy chimneys. An important risk factor in terms of geomorphosites is the rounding of rock blocks from the upper slopes. Substructure measures should be taken for rock fall. The aim of this study is to introduce the original formations and morphotypes of the fairy chimneys in Afyonkarahisar Seydiler region, reveal the local characteristics of the region draw attention to their natural, human source damage and discuss the potential of evaluating this as geomorphosite in the field of nature tourism and put forward its tourism potential.