Aksaray Bulargı Köyü Ulu Camii ve Tesisleri

Abstract

İslam toplumunun kültürel yönden gelişimi sağlayan en önemli müesseseler arasında camii ve onun çevresinde tesis edilmiş olan hayrî yapılar gelmektedir. Bu tür hayır yapılarının yapımı, tamiri, bakımı hulasa işletilmesi gerek Selçuklular gerekse Osmanlı Devleti döneminde tamamen vakıflar tarafından ifa edilmiştir. Genellikle şahıslar tarafından yapılan bu eserlerin tüm inşa masrafları, tamir paraları, çalışan görevlilerin maaşlarının tamamı kurucular veya sonradan bu eserleri ihya edenlerin tesis ettikleri vakıflar tarafından karşılanmıştır. 1071 yılında itibaren Türk ve İslam kültürü ile tanışan Anadolu coğrafyası camiiler başta olmak üzere, bu yapıların etrafında gelişen külliyeler, kervansaraylar, su tesisleri, çeşmeler, tekke ve zaviyeler gibi doğudan batıya pek çok vakıf eseri ile imar edilmiştir. Bu tebliğde ele alacağımız ve halen bugünkü adıyla Aksaray Yeşilova Kasabasında varlığını devam ettiren Ulu Camii, Osmanlı döneminde Bulargı veya Buladığı olarak adlandırılan köyde bulunmaktaydı. Camiye ait bilgilendirme yazılarından yapılış zamanı XIX. asır olarak zikredilse de ilk yapımı XVI. yüzyılda gerçekleşmiştir. Bu husus hem Aksaray Mufassal Evkaf Tahrir Defterlerinde hem de bu çalışmanın ana kaynağını oluşturan XVIII. yüzyılın ortalarına ait belgelerdeki Müceddeden inşa ve ihyâ eylediğim şeklinde ifade edilen kayıtlarda oldukça sarih görülmektedir.Tebliğimizde öncelikli olarak Camiinin tarihi yerine adını veren Bulargı Cemaati ve köyüne ait tespitler yapılmış, devamında XVI. yüzyılda yapılan camiinin 1584 tarihli Evkaf Tahririndeki vakıf kayıtları incelenmiştir. Akabinde Cumhurbaşkanlığı Başkanlık Arşivi evkâf belgeleri ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’ndeki belgeler esas alınarak XVIII. ve XIX. yüzyılda camii görevlilerinin kimler olduğu, ne kadar maaş aldıkları, atamalarda hangi kriterlerin esas alındığı gibi hususlar ortaya çıkarılmıştır. Keza eserin ve diğer yapıların tamiri, bakımı ve akarlarının nasıl işletildiği ortaya konulmuş, böylelikle hem yapının gerçek kuruluş zamanı hem işletilmesi hem de yanında bulunan diğer tesisler net bir şekilde bilimsel olarak tahlil edilmiştir. Böylelikle camii kısmı ayakta olsa da diğer tesisleri yıkılmış olan bir külliyenin tarihi ortaya çıkmış, bunun yanında özellikle sıbyân mektebi ve

Among the most important institutions that provide the cultural development of Islamic society are the charitable structures established in and around the mosque. The construction, repair and maintenance of such charitable structures were met by the foundations both during the Seljuk period and during the Ottoman Empire period. All construction costs, repair money, salaries of the employees were generally covered by the founders or foundations established by the reorganizers. The Anatolian geography, which became acquainted with Turkish and Islamic culture since 1071, has been constructed with many foundation works from east to west, including mosques, caravanserais, water facilities, fountains, dervishes and lodges. The Ulu Mosque, which we will discuss in this study and which still continues to exist in the town of Aksaray Yeşilova, was located in the village called Bulargi or Buladığı during the Ottoman period. The time of construction of the information letters of the mosque written without detailed research XIX. Although it is mentioned in centuries, according to our current findings, it is a work of XVI century This is evident both in the detailed Foundation tahrir books of Aksaray and in the records of the documents belonging to the middle of XVIII century, which constitute the main source of this work, which are stated in the form of pre-construction and vitality. In our communiqué, the determination of Bulargi community and village, which gave its name instead of the history of the mosque, was made and the records of the foundations of the mosque built in the XVI century in tahrir dated 1584 were examined. In the XVIII. and XIX. century, on the basis of the documents in the archives of the Directorate General of foundations and evkaf Archives, the issues such as who the mosque officials are, how much salary they receive, and what criteria are based on the appointments were revealed. It was also revealed how the repair, maintenance and operation of the works and other structures were carried out, so that both the actual time of the construction and the operation of the building and the other facilities located next to it were clearly analyzed scientifically. Thus, the history of a complex whose other facilities had been demolished, even though the mosque was still standing, was revealed, and one of the centres of education and worship was unearthed, especially from the primary school and the teacher.