İklim değişmeleri ve uygarlık üzerindeki yansımalarına ilişkin bazı örnekler

Abstract

İklim değişiklikleri, ilkçağ uygarlıklarından günümüze değin dünya ekosistemini ve uygarlığını etkilemiş, tarım, sağlık, ekonomi, sosyal yapılanma, göç ve hatta edebiyat ve sanat üzerinde derin izler bırakmıştır. Würm buzul devri sonrasında M.Ö. 8000 ve M.Ö. 7000 yılları arasında ılımlı iklim koşulları, çöl sahalarında yerleşime uygun ortam sunmuştur. Nitekim Holosen başlarında insanların bugünkü kurak ve yarı kurak sahalara yerleşerek tarım ve hayvancılık yaptıkları saptanmıştır. Üretime geçiş dönemi olarak kabul edilen Neolitik dönemde, insanlar toplayıcılığı bırakmışlar, bunun yerine kendi ürettikleri ile geçimlerini sağlamaya başlamışlardır. Holosen başlarında Anadolu'da yavaş yavaş çekilen göllerin kenarlarında Neolitik yerleşmeler kurulmuştur. Antik dönemde iklim değişiklikleri deniz seviyesinde önemli oynamalara yol açmış, Anadolu kıyılarında yer alan çok sayıda tarihi liman fonksiyonunu kaybetmiştir. M.Ö. 500 ve 400 yılları arasında Altatlantik çözülme adlı iklim değişikliği Avrupa çapında rüzgar ve nem dağılışında değişmelere ve soğumaya neden olmuştur. Bronz Çağı sonrasında kuzey enlemlerinde İskandinavya kaynaklı göçlerden olan Cermen istilaları Güneydoğu Avrupa’yı etkilemiştir. Ortaçağ sıcak dönemi olarak bilinen M.S. 900 ile 1100 yılları arasında Grönland’da Viking kolonileşmesi ortaya çıkmış, Orta Amerika’da ve Güney Meksika’daki Yucatan’da Maya uygarlığı, kuraklıklar ve aşırı sıcaklar nedeniyle M.S. 950 yılı civarında aniden çökmüştür. Bu dönemden sonra Küçük Buzul Çağı (1350-1850) ilk olarak Grönland’da kurulmuş olan Viking kolonileşmesinin sonunu hazırlamış, Avrupa ve Amerika kültürlerinde belirgin sosyal değişikliklere yol açmıştır. 1150 ile 1460 arası global bir soğuma dönemi yaşayan batı Avrupa, 1560 ile 1850 arası dönemde çok daha soğuk iklim koşullarına maruz kalmıştır. Bu iklim koşulları halk için kötü sonuçlar doğurmuştur; Küçük Buzul Çağının (1350– 1850) özellikle sağlık üzerindeki etkileri çarpıcıdır. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kendini hissettirmeye başlayan Küresel Isınma ile gelen kuraklık yeni küresel sorunların doğmasına yol açmıştır. Kuraklık nedeniyle 1900 yılında Hindistan’da 3 milyon, 1907 yılında Çin’de 24 milyon, 1921- 22 yılları arasında Rusya’da 5 milyon insan açlıktan hayatını kaybetmiştir. Ayrıca 1972–75 yılları arasında Afrika’nın Sahel bölgesinde yaşanan kuraklık 600,000 can kaybı ile sonuçlanmıştır. Kuraklık Türkiye’de de etkili olmuştur; 1973, 1977, 1990 ve 1991 yıllarında oluşmuştur. Bu dönemin hemen ardından 1999-2000 yıllarında ve 2001 yılının ilk üç ayında ise, Türkiye'nin büyük bir bölümünde yeniden kuraklık olayları yaşanmıştır.

Climate changes have affected Earth ecosystem and civilization such as agriculture, health, economic structure, social structure, mobilization, art and literature. After Würm, climatic optimum had given good environments for human settlement even in desert areas between the years of B.C. 8000 and B.C. 7000. As a matter of fact, it is fixed that human made some agricultural activities and also stock-breeding in the areas of desert, arid and semi-arid at early Holocene. In Neolithic period human started to produce, in teed of adder ness. Neolithic settlement were founded or established around the lakes which tend to decrease in terms of water level in the Anatolia, at early Holocene. In antique term, climatic changes had caused serious fluctuations in sea level in Anatolia and all over the earth. Many historical or antique harbours are affected negatively because of the fluctuations of sea level such as Efes antique harbour. North Atlantic Oscillations caused the low temperature and it affected the distribution of wind and moisture all over the Europe between the years of B.C. 500 and B.C. 400. In Northern latitudes, invasions started from Scandinavia to southeast Europe after Bronze Age. In Medieval Warm Period (A.C. 900-110) Viking colonization appeared in Greenland. Maya Civilization distinguished in A.C.950 years because of aridity and extreme warm conditions. Then, Little Ice Age (1300- 1850) came. This cool period, firstly, damaged Viking Colonization which was established in Greenland. In addition to this, Little Ice Age caused some serious changes, in other words, it caused some dramatic influences in European and American cultures. Western Europe which was affected by global cooling between the years of 1150 and 1460 was damaged or influenced, dramatically by extreme cold climatic conditions between the years of 1560 and 1850. Little Ice Age mostly affected or caused serious healthy problems, especially. Global Warming (1850- present) which starts from the mid of the nineteenth century, leads to aridity and new problems, For example, because of aridity, in 1900 years 3 millions people in India, 24 millions people in Chine in 1907, between the years of 1921 and 1922 more than 5 millions people in Russia, between the years of 1972 and 1975 because of Shale Drought in Africa, 600000 people expired. Drought has also affected to Turkey; The most strong and important droughts occurred in 1973, 1977, 1990 and 1991 years. Then, in 1999, 2000 and the first three months of 2001, drought or arid conditions appeared, again, in Turkey.