Yugoslavya’nın dağılma sürecinin araçsalcı bir yaklaşımla analizi

Abstract

Etnik milliyetçiliğin kitleselleşmesinde siyasal seçkinlerin söylemleri, sembol manipülasyonları ve medya gibi faktörlerin etkisi yadsınamaz. Etnik husumet ve çatışmalar da büyük oranda seçkinlerin araçsallaştırmalarıyla etnik grubun toplumsal hafızasında yaratılan algısal güvenlik tehditlerinden beslenmektedir. Yugoslavya’nın dağılma sürecinde ortaya çıkan çatışmalar, bu varsayımı destekleyecek niteliktedir. Zira Yugoslavya devleti, yükselen etnik milliyetçi dalganın tesiriyle dağılmaya sürüklenirken bu süreçte siyasal seçkinlerin tutumları önemli bir etken olmuştur. Bu anlamda Balkan milliyetçiliklerinin gelişimini ve Yugoslavya’nın dağılma sürecini açıklayabilecek en uygun kuramsal yaklaşımlardan birinin “araçsalcılık” (enstrümantalizm) olduğu söylenebilir. Buradan hareketle çalışmada etnisite ve milliyetçiliğe ilişkin kuramsal yaklaşımlar değerlendirilecek ve söz konusu yaklaşımlardan biri olan araçsalcılık üzerinden Yugoslavya Federasyonu’nun parçalanma süreci analiz edilecektir.

It is impossible to disprove the effect of political elite discourses, symbol manipulations and media on the process of nationalist popularization. Accordingly, ethnic hostility and conflicts are often fueled by perceived threats created through the political instrumentalizations in the collective memory of an ethnic group. This assumption is supported by the conflicts during the dissolution of Yugoslavia, because the attitudes of political elites were quite effective while Yugoslavian state was sliding into dismemberment with the influence of rising ethnic nationalist wave. In that regard, we assert that “instrumentalism” may be the most appropriate theoretical approach to explain the making of Balkan nationalisms and the dissolution of Yugoslavia. From this point of view, this paper aims to evaluate the theoretical approaches to ethnicity and nationalism and to analyze the dismemberment of Yugoslavia through the prism of instrumentalism.