Japonya’da islâm davetçisi bir Türk: Abdürreşid İbrahim “dinî fikirleri ve stratejisi”

Abstract

Abdürreşid İbrahim, Türk/Tatar ve Osmanlı tarihinde fikirleri, dinî-siyasî aktiviteleri ve seyahatleri ile sıra dışı bir şahsiyettir. Onun 1908 yılında çıktığı uzun Asya yolculuğunda, 1909 yılı kış ve bahar aylarını geçirdiği Japonya’nın özel bir yeri vardır. Abdürreşid İbrahim, saygın kişiliği ve Asya yayılmacılığını benimseyen Japon milliyetçileri ile kurduğu samimi ilişkiler sayesinde Japonya’da özel bir konuk muamelesi görmüştür. Burada geçirdiği zaman içinde bir yandan dinî, siyasî ve içtimaî yönlerden Japonya’yı tanımaya çalışırken diğer yandan tanıştığı ve diyalog kurduğu hemen her Japon’a İslâm’ı anlatmayı vazife bilmiştir. Kendi adına, Müslümanlaşan bir Japonya’nın Rus işgali altındaki Tatarlar için güçlü bir destek olacağını düşünmüştür. Japonların ahlakî olgunlukları, Türklere ve Müslümanlara yakın duruşları ve bir Şark milleti olarak hızla ilerlemeleri, onu teşvik eden unsurlar arasında yer almıştır. Abdürreşid İbrahim, Japonya’da devlet adamı, asker ve gazeteci gibi toplumun önde gelen insanları ile diyalog kurmuş ve onlardan pek çoğunun İslâm ile tanışmasını sağlamıştır. Sunumlarında sade ve duru bir üslup kullanarak dinin özünü aktarmaya gayret etmiştir. Konuşup görüştüğü Japonlar kendisine karşı sadece büyük bir hüsnü kabul göstermekle kalmamış, aralarında İslâm’ı kabul edenler de olmuştur. Japon ihtidaları her ne kadar siyasî hesapların gölgesinde kalsa da Abdürreşid İbrahim’in Japonya’daki faaliyetleri 20. yüzyılın başlarında Müslüman bir Türk aydınının fikirlerinin ve davet stratejisinin tahlili bakımından önemlidir.

Abdürreşid İbrahim is an extraordinary person in Turkish/Tatar and Ottoman history with his ideas, religious-political activities and travels. Japan has a special place in his long journey to Asia in 1908, where his spent the winter and spring of 1909. Abdürreşid İbrahim has been treated as a special guest in Japan due to his respected personality and his sincere relations with Japanese nationalists who embrace Asian expansionism. During his time there, while trying to get to know Japan in religious, political and social aspects, he was able to explain Islam to almost every Japanese he met and dialogue with. On his behalf, he thought that a Islamizing Japan would be a strong support for Tatars under Russian occupation. The moral maturity of the Japanese, their close position towards Turks and Muslims, and their rapid progress as a nation of the Orient were amongst the factors that encouraged him. Abdürreşid İbrahim established a dialogue with the leading people of the society such as statesman, soldier and journalist in Japan and enable many of them meet Islam. In his presentations, he tried to convey the essence of religion by using a simple and clear style. Japanese who he is in relation with, presented kind reception towards him and also some of those accepted Islam. Although Japanese conversions have been overshadowed by political accounts, Abdürreşid İbrahim’s activities in Japan are important for the analysis of the ideas and invitation strategy of a Muslim Turkish intellectual in the early 20th century.