Kerim Gurbannepesov’un “Taymaz Baba” adlı eserinin bağlam sözlüğünün oluşturulması

Abstract

Dil, ait olduğu toplumun yaşadığı gelişim ve değişimden etkilenen bir olgudur. Bir dilin tarihsel süreci incelendiğinde, sahip olduğu sözcüklerin kullanım biçimi ve anlamlarının farklılıklar gösterdiği görülmektedir. Bu süreci takip etmek ve o dilin kültürel varlığını korumak için çeşitli metodolojik çalışmalar geliştirilmekte ve sözlükler oluşturulmaktadır. Bağlamsal sözlükler ise sözcükleri kullanıldığı metindeki yerine ve kazandırdığı anlamlara göre değerlendiren çalışmalardan biridir. Bu hususta bir sözcüğün ait olduğu kültür ve edebiyat dünyası da önem kazanmakta ve bağlamsal sözlüklerde yer almaktadır. Türkmen halk şairi Kerim Gurbannepesov'un "Taymaz Baba" adlı poeminin ele alındığı bu tez çalışmasında; eserin içeriği, özellikleri ve söz varlığı incelenerek "Taymaz Baba" poemine ait bir bağlam sözlüğü oluşturulmaktadır. TEBDİZ (Türk Edebiyatı Bağlamlı Dizinleri ve İşlevsel Sözlüğü) projesinin örnek alındığı bu sözlükte; eserde geçen sözcüklerin anlamları, bağlamları ve kullanım sıklıkları değerlendirilmiş ve şairin üslup özellikleri ortaya konulmuştur. Kerim Gurbannepesov’un hayatı, edebi kişiliği, eserleri ve Türkmen edebiyatındaki yeri de bağlam sözlüğünün bir parçası olarak ele alınmıştır.

Language is a concept that is influenced by the improvement and change which are the society has experienced. In most places, words may not be used in their first sense. Sometimes words can gain new meanings according to the sentence. Many methodological studies are carried out today to understand the meanings of the words mentioned in the texts. One of them is contextual dictionary studies. In this regard, it is necessary to take into account the meaning of the words according to their place in the text and to reconcile with the meaning of the text. One of these studies is carried out with TEBDİZ (Turkish Literature Contextual Directories and Functional Dictionary) system. In this system, the context vocabulary of Kerim Gurbannepesov's poem vocabulary named “Taymaz Baba” was created, and the frequency of the words mentioned in the work and how many different meanings were used were determined and they were revealed with the vocabulary witnesses of Kerim Gurbannepesov. Based on the vocabulary of the work, the stylistic features of the poet were also tried to be revealed. In addition, information about the life, literary personality and works of Kerim Gurnannepesov was given and the content of the work titled “Taymaz Baba” was also mentioned.