Türkiye’nin Türkî Cumhuriyetler ile dış ticaretinin gelişimi: 1991-2019 dönem analizi

Abstract

Bu tezde, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği sonrası bağımsızlığını elde etmiş, Bağımsız Devletler Topluluğu üyesi Türkî Cumhuriyetlerin (Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan, Kırgızistan, Türkmenistan) Türkiye ile mevcut iktisadi ve ticari ilişkileri incelenmektedir. Bu ülkelerden özellikle Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan önemli hidrokarbon rezervlerinin bulunduğu ülkelerdir. Tarih, kültür, din ve dil konusunda ortak geçmişi bulunan Türkiye’nin bu devletlere olan yönelimi 1991-2019 dönemlerindeki ticaret hacimleri ve ticarete konu ürünler incelenmiştir. Ayrıca Türkiye’nin, bu ülkelerin toplam dış ticaret hacmindeki payı ve ekonomilerindeki yeri ve önemi ele alınmaktadır. Uluslararası ticaretin, iktisat bilimi içerisindeki yeri teori, politika ve yaklaşımları, temel esasları ile anlatılmaktadır. Türkiye’nin Türkî Devletler ile olan iktisadi ve ticari ilişkileri bu çerçevede tahlil ve analiz edilmektedir. Asya ekonomisinin günden güne gücünü arttırması, Türkiye’nin artan kaynak ve enerji ihtiyacını giderebilmesi için Kafkasya ve Orta Asya coğrafyasıyla olan ilişkilerinin daha verimli ve kaliteli ilişkilere dönüştürmesini zorunlu hale getirmiştir. Bu devletlerle olan iktisadi işbirliğinin 30 yıllık bağımsızlık geçmişi düşünüldüğünde Türkiye’nin AB, Afrika ve Orta Doğu coğrafyasına olan iktisadi ilişkilerine göre daha geride takip ettiği gözlemlenmiştir. Sorunların çözümü ve ticaret kapasitesinin arttırılması için gerekli olan gümrük ve tariflere düzenleme getirilmesi, avantajlı ticaret yolları belirlenmesi ve mali yükü arttıran bürokratik engellerin kaldırılması gibi birtakım öneriler tezde mevcuttur.

In this thesis, economic and commercial relations was examined between Turkey and Turkish States (Kazakhstan, Uzbekistan, Azerbaijan, Kyrgyzstan, Turkmenistan) which gained independence after dissolution of Soviet Union. Among these countries, especially Turkmenistan, Kazakhstan and Azerbaijan are countries with significant hydrocarbon reserves. Turkey's orientation to these states, which shared mutual history, culture, religion, and language; as well as trade volumes and trade products in the recent past period of time were examined.Turkey's place in the economy and share in the total trade of these countries were also discussed. The place of international trade in economics is explained with its theory, policy and approaches and its basic principles. Turkey’s economic commercial approaches were analyzed in this frame. Turkey needs to develop more productive and qualified relations with and Caucasus Middle East to cover increasing demand of sources and energy, since Asian economy has been growing day by day. Considering 30 years of independence, it’s observed that Turkey’s economic cooperation with CIS member states is less than its economic cooperation with EU, Africa and Middle east.Solutions of problems and some suggestions for increasing the commercial volume is included in the thesis.