Türk dış politikasındaki dönüşüm: Libya iç savaşı ve doğu akdeniz bağlamında konjonktürel bir inceleme (2010-2020)

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin dış politika tarihine ışık tutulduğunda benimsenen ilkeler, uygulanan pratikler ve konulan hedefler çerçevesinde iki farklı yaklaşımın veya paradigmanın olduğu görülmektedir; Geleneksel Türk Dış Politikası ve Yeni (dönüşen) Türk Dış Politikası. Cumhuriyet tarihini kuruluşundan XXI. Yüzyılın başına kadar olan tarihi süreçte uygulanan geleneksel Türk Dış Politikası, ülke kapasitesi ve “güç” nosyonuna paralel olarak biçimlenmekle beraber statükoculuk ve Batıcılık ilkeleri üzerinden tanımlanmaktadır. 2000’li yıllara girildiğinde ise Türkiye’nin kapasitesindeki artış ve uluslararası sistemde çok kutupluluğa doğru yaşanan geçiş ortaya Yeni (dönüşen) Türk Dış Politikasını ortaya çıkarmıştır. Türkiye’nin dış alanda uygulamaya başladığı yeni politikası; savunmacı ve statükocu karakterinden arınmış, daha aktif, çok boyutlu/yönlü, işbirliği ve arabuluculuğu önceleyen, yumuşak güç unsurlarını tercih eden bu minvalde özgürlük ve ekonomik temelli ve bölgesel güç olma ideali gibi ilke ve yaklaşımlar üzerinde yükselmiştir. Türkiye’nin yumuşak güç unsurları, diplomasi ve işbirliğini önceleyen dış politik tutumu 2010 yılına gelindiğinde ise ciddi kırılmalara maruz kalmıştır. Uluslararası alanda yaşanan gelişmeler Türk Dış Politikasına sürüm güncellemesi atılmasını elzem kılmıştır. Türkiye’nin son on yıllık süreçte yaşadığı pek çok kriz, Ankara’nın, 2000’lerin ilk yıllarında dış politika alanında başlattığı değişim rüzgârının, 2010 sonrasında kendisini daha sert biçimiyle göstermesine neden olmuştur. Bu çalışmada geleneksel dış politika ile yeni dış politika anlayışlarının temelleri, değerleri ve karakterlerinin işlenmesi, yeni dış politikaya geçişe imkân veren içsel ve uluslararası gelişmelerin belirlenmesi ve son olarak Türkiye’nin dış politikasındaki dönüşümün somut olarak görüldüğü Libya İç Savaşı ve Doğu Akdeniz jeopolitiği üzerinden yeni dış politikanın analizi amaçlanmaktadır.

When the foreign policy history of the Republic of Turkey is shed light on, it is seen that there are two different approaches or paradigms within the framework of the principles adopted, the practices applied and the objectives set; Traditional Turkish Foreign Policy and New (transforming) Turkish Foreign Policy. Traditional Turkish Foreign Policy, which has been implemented in the historical process from the foundation of the Republic to the beginning of the 21st century, is shaped in parallel with the capacity of the country and the notion of "power", but is defined through the principles of status quo and Westernism. At the beginning of 2000s, the increase in Turkey's capacity and the transition towards multipolarity in the international system revealed the New (transforming) Turkish Foreign Policy. Turkey's new foreign policy, which has started to be implemented in the foreign area, is free from its defensive and status quo character, more active, multi dimensional, prioritizing cooperation and mediation, preferring soft power elements, and has been built on principles and approaches such as the ideal of freedom and economic base and being a regional power. Turkey's foreign policy, which prioritizes soft power elements, diplomacy and cooperation, was exposed to serious fractures in 2010. Developments in the international arena have made it essential to update the Turkish Foreign Policy. Many crises that Turkey has experienced in the last ten years caused the wind of change that Ankara started in the field of foreign policy in the first years of the 2000s to show itself in a more severe form after 2010. In this study, the foundations, values and characters of traditional foreign policy and new foreign policy understandings, determining the internal and international developments that allow the transition to the new foreign policy, and finally the Libyan Civil War and the Eastern Mediterranean geopolitics where the transformation in Turkey's foreign policy is concretely seen are aimed to be explained.