Turġan Şavudun’un şiirleri üzerine bir inceleme

Abstract

Çağdaş Uygur Türkçesi, Türk dilinin Hakaniye lehçesi esasına göre şekillenmiş edebî bir lehçedir. Bu dil, edebiyat ve sanat açısından oldukça zengin ve çok köklü bir tarihe sahiptir. Bu özelliğiyle Türk dilinin gelişmesinde büyük bir rol oynamıştır. Bir dilin tarihî geçmişi, grameri, kültürü ve o dili kullanan halkın sosyal yaşamı hakkında bilgi edinmenin en önemli yollarından biri de o dile ait yazılı ve sözlü eserleri incelemektir. Bu çalışmayla, Doğu Türkistan’da yaşayan Uygur Türklerinin dillerini, kültür ve sosyal yaşamlarını tanımak ve tanıtmak, Uygur şairi Turġan Şavudun’u bilim dünyasına tanıtmak ve bu alandaki bir boşluğu doldurarak katkı sağlamak amaçlanmaktadır. “Çağdaş Uygur Edebiyatı” “Dil - Üslup İncelemesi” ve “Metinler”, olmak üzere üç bölümden oluşan bu çalışmada, Turġan Şavudun’un Söygü Uçquni “Sevgi Kıvılcımı” adlı şiir kitabındaki şiirleri Uygurların kullandığı Arap asıllı alfabeden Latin alfabesine transkribe edilip, Türkiye Türkçesine aktarılarak şiirlerin muhteva, vezin ve üslup özellikleri belirlenmeye çalışıldı. Son bölüme ise eserde yer alan sözcüklerden oluşan Uygurca-Türkçe bir sözlük eklendi.

Contemporary Uighur Turkish is a literary language of the Turkish language, which is formed on the basis of Hakaniye Turkish. It has a rich and colorful history in terms of language literature and art. With this feature, it played a major role in the development of the Turkish language. One of the most important ways to learn abaout a language’s historical background, grammar, culture and social life of the poeple using that language is to examine the written and verbal works of that language. With this study, it is aimed to recognize and introduce the languages, culture and social life of Uighur Turks living in East Turkestan, to introduce Uighur poet Turghan Shavudun to the scientific world and to contribute by filling a gap in this field. "Contemporary Uighur Literature" "Language - Style Study" and "Texts", in this study consists of three parts, namely, Turghan Shavudun’s the "Love Spark" poem books in poetry Uighurs used the Arab origin of the alphabet whether transcribed into the Latin alphabet, Turkey Turkish The content, meter and style of poems were tried to be determined. In the last section, a Uighur-Turkish dictionary consisting of the words in the work has been added.