Şerif Mardin’de batı ve batılılaşma kavramları üzerine bir inceleme

Abstract

Özellikle 19. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti, başlattığı modernleşme çalışmalarıyla yönünü Batı’ya çevirmiş ve Tanzimat’tan itibaren düşünsel hayattan kurumsal yapıya kadar sosyal ve siyasi hayatta Batı etkisi yoğun bir şekilde hissedilmeye başlanmıştır. Bir siyaset bilimci ve sosyolog olan Şerif Mardin, bu süreçte Osmanlı Devleti’nde sosyal ve düşünsel alana sirayet eden Batılılaşma hareketlerini, kaleme aldığı tezlerinde ve makalelerinde büyük bir ilgi ve merakla yoğurmuştur. Fikri ürünlerin siyasi yapılanmada ve onu şekillendirmedeki rolünden yola çıkan, buna mukabil sorgulayıcı bir tutum sergileyen Mardin, Yeni Osmanlılar ve akabinde Jön Türklerin siyasi fikirlerinden hareketle Türk siyasal hayatına farklı bir bakış kazandırmıştır. Nitekim Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte, Batılılaşmanın etkisiyle yapılan birçok yenilikle beraber toplumsal alanda kopukluklar da meydana gelmiştir. Bu kopukluk, Atatürk döneminde de artarak devam etmiştir. Bu çerçevede Şerif Mardin’de bu süreci fikri yönleri, süreklilikleri, kopuklukları ve kırılma noktalarıyla ele almış, yeni ve özgün bir kavram dizisi oluşturmuştur. Bu çalışmada, yukarıda ifade edilen konular Şerif Mardin eserlerinden hareketle detaylı bir biçimde ele alınmış ve kimi zaman ölçülü olarak ortaya çıkan, kimi zamansa geleneksel kültürün karşısında duran ve onu tenkit eden bir yapı kazanan modernleşme süreci, Mardin perspektifinden değerlendirilmiştir.

Especially since the 19th century, the Ottoman Empire turned its direction to the West with its modernization efforts, and since the Tanzimat, the Western influence began to be felt instensely in social and political life, from intellectual life to institutional structure. Şerif Mardin, a political scientist and sociologist, has mixed the Westernization movements that spread to the social and intellectual field in the Ottoman Empire in his theses and articles with great interest and curiosity. Starting from the role of intellectual products in the political structuring and shaping it, and displaying a questioning attitude on the contrary, Mardin brought a different perspective to Turkish political life based on the political ideas of the New Ottomans and subsequently the Young Turks. As a matter of fact, in the process from the Ottoman Empire to the Republic, along with many innovations made with the effect of Westernization, disconnections in the social field also occurred. This disconnection continued in the Atatürk period. In this framework, Şerif Mardin dealt witht his process with its intellectual aspects, continuities, disconnections and breaking points and created a new and original concept series. In this study, the above –mentioned issues are discussed in detail with reference to Şerif Mardin’s works, and the modernization process, which sometimes emerges in a measured way, sometimes stands against traditional culture and gains a structure that criticizes it, is evaluated from the perspective of Mardin.