Müneccimbaşı Mehmet Çelebi’nin “Usul-i Ahkâm-ı Sâl-i Alem” adlı eseri hakkında bir değerlendirme

Abstract

Herhangi bir basma âletiyle basılmamış, özel mürekkep ve kalemle çoğu defa özel olarak işlenmiş kâğıtlara yazılarak meydana getirilen, ilmî, fennî ve edebî eserlere yazma eser adı verilmektedir. Bu türden eserlerin en nadide örneklerinin Osmanlılar devrinde ortaya konduğu tespit edilebilmektedir. Nitekim arşiv ve kütüphânelerde basma kitapların yanı sıra el yazması eserlerin de saklanıp, tasnif edildiği, îtinâ ile korunduğu bölümler bulunmaktadır. Bu çalışmanın konusunu Müneccimbaşı Mehmed Çelebi‟nin yazmış olduğu Usūl-i Ahkām-ı Sāl-i Ālem adlı Milli Kütüphane‟de 06 Mil Yz A 890/1 arşiv numarasıyla yer alan bir yazma eseri oluşturmaktadır. Eserin ilgili nüshasının tanıtılması ve içeriğinin değerlendirilmesi bu suretle gerçekleştirilecektir. Nitekim eser, bir astronomi ve astroloji bilimi kitabıdır. Bu eser, Osmanlı Devleti‟nde ahkām takvimi hazırlarken nasıl bir usūl izlenmesi gerektiğini konu edinmektedir. Ayrıca gökyüzündeki gezegen ve yıldızların bulundukları konumların toplumdaki kişi ve olaylara nasıl etki ettiğini de müellif, ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır.Bu suretle astronomi ve astrolojinin Osmanlılar devrinde müneccimbaşılık kurumu adı altında yürütmüş olduğu faaliyetlere ilişkin değerlendirme de çalışma kapsamında ele alınacaktır.

Scientific, scientific and literary works, which are not printed by any printing tool, and which are created by writing on specially processed paper, often with special ink and pen, are called manuscripts. It can be determined that the rarest examples of such Works were produced during the Ottoman period. As a matter of fact, there are sections in the archive and libraries where manuscripts as well as printed books are kept, classified and protected with care. The subject of this study is a manuscript with the archive number 06 Mil Yz A 890/1 of the National Library named Usūl-i Ahkām-ı Sāl-i Ālem, written by Chief Magistrate Mehmed Çelebi. In this way, the presentation of there levant copy of the work and the evaluation of its content will be carried out. Indeed, the work is an astronomy and astrology science book. This work deals with the method to be followed while preparing the judicial calendar in the Ottoman Empire. In addition, the author also discusses in detail how the positions of the planets and stars in the sky affect the people and events in the society. In this way, the evaluation of the activities carried out by astronomy and astrology under the name of the chief astrologer in the Ottoman period will also be discussed within the scope of the study.