Camilerde hafta sonu Kur’ân öğretimi: DİB ve DİTİB örneği

Abstract

Kur’ân eğitim-öğretimi, vahyin Hz. Muhammed’e (sas) nazil olmasıyla başlayıp kıyametekadar devam eden bir süreci kapsamaktadır. Mekke’de Erkam b. Ebi’l-Erkam’ın evindebaşlayıp Medine’de ise Mescid-i Nebevî’de kurumsallaşmış bir yapıya dönüşen bu öğretim, odönemden bu yana dünyanın birçok ülkesinde cami merkezli olarak devam etmektedir.Mescid-i Nebevî’de bir taraftan ibadetle birlikte Kur’ân kırâati öğretilirken diğer taraftaniman, ibadet, ahlak, ilim, irfan gibi eğitim-öğretim faaliyetleri de deruhte edilmekteydi.Buradaki eğitimin önde gelen talebeleri Suffe ehli olmakla birlikte kadın, erkek ve çocuklarile toplumun her yaş grubundan insanlardan oluşmaktaydı. İbadet edilen yer olmasının yanısıra her kesime hitap edip hizmet vermesi yönüyle ilk başta Mescid-i Nebevî ile başlayaneğitim-öğretim faaliyetlerinin de sürdürüldüğü mekânlar olarak camiler, günümüzde de bufonksiyonuyla merkezi konumunu önemli ölçüde muhafaza etmektedir. Bu bağlamdaTürkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı’na (DİB), Almanya’da ise Diyanet İşleri Türk İslamBirliği’ne (DİTİB) bağlı camilerde de bu fonksiyon icra edilerek başta Kur’ân eğitim-öğretimiolmak üzere dini, milli ve manevi ahlak eğitimi verilmeye çalışılmaktadır. DİB ayrıca Kur’ânkurslarında hafızlık, ihtiyaç odaklı kurs, 4-6 yaş grubu, yaz kursları ile birlikte Kur’ânkurslarına gitme imkânı bulamayan erkek vatandaşlara yönelik 2010 yılında “CamilerdeKur’ân Öğretimi”, 2019 yılında da “Camilerde Kur’ân Öğretimi Hafta Sonu Kur’ân KurslarıProgramı" hazırlayarak bu alandaki hizmetleri artırma gayreti içerisindedir. Almanya’da iseDİTİB camileri ibadet yeri olma özelliğiyle birlikte, hafta sonu ve okulların tatil olduğuzamanlarda Kur’ân-ı Kerim ve din eğitimi kurslarının verildiği mekânlar olarak faaliyetgöstermektedir. DİTİB’e bağlı camilerde Kur’ân eğitimi, okuldaki diğer ders eğitimlerininyanı sıra yıl boyu devam etmektedir. Almanya’da aralıksız birkaç yıl bu kurslara devam edenöğrenciler Kur’ân-ı Kerim’i güzel bir şekilde okumayı başarabilmektedir. Türkiye’de iseöğrenciler yaz tatilinde yaklaşık iki ay süre ile katıldıkları yaz Kur’an kurslarındaöğrendikleri Kur’ân okumayla ilgili bilgi ve becerilerinin birçoğunu kaybetmeleri -haftasonları Kur’ân eğitimine devam etmemeleri/edememeleri- nedeniyle ertesi yıl aynı şeyleritekrarlamak durumunda kalmaktadır. Bu şekilde Kur’ân eğitiminin ilk basamağının eksikatılmasıyla oluşan durum, İmam Hatip Ortaokul ve Liseleri ile İlahiyat/İslami İlimlerFakültelerindeki Kur’ân eğitim-öğretiminde de çeşitli sorunlarla karşılaşılmasınıberaberinde getirmektedir. Bu sorunun asıl nedeninin eğitimin devamlılık ve tekrar esasınadayalı oluşu hususuna yeterince riayet edil(e)memesinden kaynaklı olduğu söylenebilir. Ziraülkemizde yaz Kur’ân kurslarına devam eden öğrenciler, hafta sonu düzenlenen Kur’ânkurslarına katılmamaktadır. Bu eksikliği gören DİB yetkilileri 2019 yılında programhazırlamak suretiyle bu soruna çözüm arayışına girmiştir. Ancak bu alanda görev yapanKur’ân kursu öğreticileri, imam hatipler, müezzin kayyımlar, MEB öğretmenleri ileİlahiyat/İslami İlimler Fakültelerindeki akademisyenlerin bir kısmı söz konusu programdanhaberdar değillerdir. Yine bu kursların muhatabı olarak görülen örgün öğretimdekiöğrenciler ile onların velileri de söz konusu çalışma hakkında yeterincebilgilendirilmemişlerdir. Ayrıca programın müfredatı, materyal ile eğitim verecek ve alacakpaydaşlarla ilgili eksiklikler de söz konusudur. Bu amaçla; alanda yapılan çalışmalar ve dahaönce her iki kurumdaki çalışma tecrübemiz göz önünde bulundurularak DİB ve DİTİB Kur’ânöğretim programı, mahiyeti, yöntemi ve uygulama tecrübeleri yönlerinden incelenerekbunların mukayesesi üzerinden teklif ve önerilerde bulunulacaktır. Literatür taramasında,her iki kurumdan elde edilen veriler çerçevesinde DİB/DİTİB özelinde camilerde hafta sonuKur’ân öğretimi karşılaştırmasıyla alanda yapılan çalışmalara ve Kur’ân eğitim-öğretiminekatkı sağlamayı hedeflemekteyiz. Araştırmada DİTİB camilerinde öğrencilerin örgünöğretimle birlikte hafta sonlarında Kur’ân-ı Kerim ve dini bilgiler kurslarına katılmalarında;bu kursların sosyal, kültürel aktiviteleri içermesi, müfredat-materyal açısından öğrencilerinyaş gruplarına hitap etmesi, öğrenci, veli, öğretici ve dernek yönetimlerinin uyum içerisindeçalışması gibi faktörlerin etkili olduğu ulaşılan sonuçlardan bazılarıdır. [Please purchase a license if using Ph

Qur'anic education covers a process that begins with the revelation of the Qur'an toMuhammad (pbuh) and continues until the Day of Judgment. This teaching which started inthe house of Al-Arqam ibn Abi al-Arqam in Mecca and turned into an institutionalizedstructure in the Masjid al-Nabawi in Medina, has been continuing mosque-centered in manycountries of the world since then. In addition to the recitation of the Holy Qur'an, educationalactivities such as faith, worship, morality, knowledge and wisdom were also carried out inthe Masjid al-Nabawi. The leading students of Qur'anic education at that time were men,women, children and people of all age groups, especially the “ahl-i suffa”. Thus, according totheir role and place in worship, the mosques, are regarded as the places where educationand training activities carried out, since the Masjid al-Nabawi at first, and these worshipplaces played important role in terms of addressing and serving all segments, by maintainingtheir central position to a great extent with this function today. No doubt, all of the mosquesthat work under the authority of the Presidency of Religious Affairs (DIB) in Turkey and onthe Turkish-Islamic Union of Religious Affairs (DITIB) in Germany also have function in thismanner to improve religious, national, and spiritual-moral education, especially Qur'aniceducation. The DIB has also been attempting to increase the services in this field bypreparing several programs such as: the "Qur'an Teaching in Mosques" program in 2010,“Weekend Qur'an Teaching” program in the mosques in 2019 for male citizens who do nothave the opportunity to attend Qur'an courses, as well as hafiz and need-oriented courses.DIB also offers several programs for 4-6 age group, such as summer courses in the Qur'ancourses. This means that DITIB’s mosques are places of worship, and also operate as placeswhere the Qur’an and religious education courses are given at weekends and during schoolholidays. The Qur'an education in the mosques affiliated to DITIB continues throughout theentire year, along with other courses at the school. Students who attend these courses for afew years in Germany are able to read the Qur’an well. However, in Turkey, students have torepeat the same things in the following years due to the fact that they cannot comprehendmany of their knowledge and skills about reading the Qur'an with the prayers that theylearned just in the summer Qur'an courses that students attended for a short time like abouttwo months during the summer holidays. This is not surprising because of the fact that theydo not continue to study the Qur'an on weekends after their summer school program ended.In this way, when the first step of the Qur'anic education was neglected, it is certain that thisleads to various problems in the Qur'anic education offered in Imam Hatip both elementaryand high schools and given also in theology/Islamic sciences faculties. We think that themain reason for this problem is the fact that the Quranic education requires continuity andrepetition. In other words, the students who attend “Summer Qur'an Courses” in our countrydo not attend Qur'an courses that are organized at the weekends. Fortunately, havingrecognized this negative outcome, DIB officials sought a solution to this problem bypreparing a new program in 2019. However, not only the Qur'an course instructors such asimam hatips, mu’azzins, and teachers of the Ministry of National Education working in thisfield but also academics who study in the faculties of the theology and Islamic sciences arenot aware of this new program. Also, the students in formal education who are interested inthese courses and the parents who are supposed to guide them do not have any informationabout the purpose or content of this program. Along with this shortcoming, there aredeficiencies and uncertain situations not only regarding the curriculum of the program, thematerials but also concerning participants who will provide or receive training. Therefore,the Qur'an teaching program will be examined in terms of its nature, methods, andapplications, and then the suggestions, based on their comparison, will be made byconsidering the studies carried out in the related field and by taking advantage of ourprevious experience in both institutions, the DIB and DITIB. This study aims to contribute tothe studies both in the field of Islamic Sciences and in Qur'an education by comparing the“Weekend Qur'an Teaching Program” in mosques, in the case of DIB and DITIB, after anextended study on literature is covered. It is concluded that DITIB’s mosques include thesocial and cultural activities that satisfy the student groups in terms of curriculum andmaterial. Moreover, as a result of the fact that student-parents, instructors, and social andreligious organizations work in harmony, the students have more tendencies to attendQur'anic and religious knowledge courses at the weekends besides formal education.