Türkiye’de ekonomik büyüme ile doğrudan-dolaylı vergiler arasındaki ilişki: Cumhuriyetten günümüze

Abstract

Bu çalışmada, Türkiye’de Cumhuriyetten günümüze ekonomik büyüme ile doğrudan-dolaylı vergiler arasındaki ilişki yıllık veriler kullanılarak 1924-1962 ve 1963-2021 dönemleri için analiz edilmiştir. Türkiye’de doğrudan ve dolaylı vergi gelirlerinin seyrini ekonomik büyüme süreci üzerinden incelemeyi amaçlayan çalışmada ekonometrik analiz için ARDL sınır testi yaklaşımından ve Toda-Yamamoto (1995) Granger Nedensellik testinden faydalanılmıştır. Analiz bulguları, Türkiye’de ilk dönemde doğrudan vergi gelirlerinden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu; dolaylı vergi gelirleriyle ekonomik büyüme arasında ise çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya koymuştur. İkinci dönemde ise, doğrudan vergi gelirleriyle ekonomik büyüme arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu, dolaylı vergi gelirleriyle ekonomik büyüme arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi olmadığı, ayrıca doğrudan vergi gelirlerinden dolaylı vergi gelirlerine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışma, Türkiye’de zaman içinde doğrudan ve dolaylı vergi gelirlerinin GSYİH içindeki payları ile büyüme oranları arasındaki ilişkinin değiştiğini, yeni durumda mevcut vergi yapısının kompozisyonunda değişikliğe gidilerek dolaylı vergilerden dolaysız vergilere doğru bir geçişin sağlanmasının ekonomik büyüme oranı üzerinde olumlu etkileri olabileceğini gösteren kanıtlar sunmaktadır.

In this study, the relationship between economic growth and direct-indirect taxes in Türkiye from the Republic to the present was analyzed using annual data for the periods 1924-1962 and 1963-2021. In this study, which aims to examine the development of the direct and indirect tax revenues in Türkiye through the economic growth process, ARDL bounds test approach and Toda-Yamamoto (1995) Granger Causality test were used for econometric analysis. The findings of the analysis revealed that there is a one-way causality relationship from direct tax revenues to economic growth in Türkiye in the first period, while there is a bidirectional causality relationship between indirect tax revenues and economic growth. In the second period, it was concluded that there is a bidirectional causality relationship between direct tax revenues and economic growth, there is no causality relationship between indirect tax revenues and economic growth, and there is a unidirectional causality relationship from direct tax revenues to indirect tax revenues. This study presents evidence showing that the relationship between the shares of direct and indirect tax revenues in GDP and growth rates has changed over time in Türkiye, and that a transition from indirect taxes to direct taxes by changing the composition of the existing tax structure can have positive effects on the economic growth rate.