Ziya Gökalp’in islamcılığa bakışı

Abstract

Tanımlaması güç ve karmaşık bir kavram olan İslamcılık, son dönem Osmanlı düşünce ve siyaset dünyasında oldukça etkili olmuş bir tarz-ı siyasettir. Genelde İslam dünyasının özelde ise Osmanlı Devleti’nin içine düşmüş olduğu bunalımdan kurtuluş yolu arayışı olarak nitelendirilebilir. Sultan II. Abdülhamid tarafından uygulamaya konmuş olan İslamcılık, sınırlar içerisindeki tüm unsurları eşit vatandaş olarak tanımlayan ve ulus-üstü bir kimlik kurgulamaya çalışan Osmanlıcılık siyasetinin iflas etmesinden sonra ortaya çıkmıştır. Ortaya çıktığı dönemde pek çok siyasetçi ve aydının gündemine giren İslamcılık, Türkiye’de sosyolojinin kurucu ismi olan Ziya Gökalp’in de düşünce dünyasında önemli bir yer etmiştir. Gökalp, gerek son dönem Osmanlısında gerekse Cumhuriyet Türkiye’sinde sosyal ve siyasal düşünceleri ile damga vurmuş bir isimdir. Düşünce dünyasının ilk safhalarında Osmanlıcı ve İslamcı bir karaktere sahip olan Gökalp, sonraki süreçte Türkçülüğe evirilmiştir. Bu çalışmada Gökalp’in Osmanlıcılıktan Türkçülüğe evirilme süreci ve bu süreçte İslamcılığa bakışı, yaşanan değişim bağlamında ele alınacaktır.

Islamism, which is a difficult and complex concept to define, is a style of politics that was very influential in the late Ottoman world of thought and politics. It can be characterized as a search for a way out of the crisis that the Islamic world in general and the Ottoman Empire in particular had fallen into. Islamism, which was put into practice by Sultan Abdulhamid II, emerged after the failure of the Ottomanism policy, which defined all elements within the borders as equal citizens and tried to construct a supranational identity. Islamism, which was on the agenda of many politicians and intellectuals at the time of its emergence, also played an important role in the thought world of Ziya Gökalp, the founding name of sociology in Turkey. Gökalp is a name that left his mark on both the late Ottoman Empire and Republican Turkey with his social and political thoughts. Having an Ottomanist and Islamist character in the early stages of his thought world, Gökalp evolved into Turkism in the later process. In this study, the process of Gökalp's evolution from Ottomanism to Turkism and his view of Islamism in this process will be discussed in the context of the change.