Türkiye Selçuklularında Kültürel Hayat (Mevlâna’nın Fihi Mâfih ve Mesnevi’sine Göre)

Abstract

XIII. yy. da Anadolu’nun siyasi ve kültürel hayatı gözden geçirildiğinde fevkalade önemli hadiseler, yeni siyasi oluşumlar karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemde ortaya çıkan Moğol istilası Anadolu’nun siyasi coğrafyasını altüst etmiş ve Türkiye Selçuklu devletinin ınkırazına sebebiyet vererek bu coğrafya üzerinde, Karamanoğulları, Aydınoğulları, Candaroğulları, Pervaneoğulları, Sahipataoğulları, Osmanoğuları gibi yeni Türkmen beyliklerinin doğmasına sebep olmuştur. Mevlâna Celaleddin’in eserlerinde sadece tasavvuf hayatına ait bilgiler mevcut değildir. O, eserlerinde genellikle dini bilgiler ve nasihatlarda bulunmakla birlikte, yaşadığı dönemde en karışık devresini yaşayan Anadolu’nun siyasi, iktisadi ve kültürel hayatı hakkında da pek çok kıymetli bilgi vermekten geri kalmamıştır. Bu döneme ait yerli kaynakların azlığı göz önünde tutulacak olursa, Mevlâna’nın verdiği bilgilerin kıymeti kendiliğinden ortaya çıkar. Mevlâna, eserlerinde her ne kadar Anadolu hayatını tasvir etse de, O’nun verdiği bilgilerden XIII. yüzyıl Anadolu’sundaki kültür hayatının Orta Asya ile bağlantısının gözardı edilemiyeciği, Türk tarihiyle kültürünün bir bütünlük ve devamlılık arzettiği fikrinin teyit edildiği görülmektedir.

In Mevlâna Celaleddin’s works, not only the informations related to sufist life encountered, in addition to religious advises and principles, he also stated many clues associated with the political, economic and cultural life of Anatolia in his time. Avareness of the shortage of the works that were performed by the people of Anatolia in this era make us admire the importance of Mevlâna ’s informations. Although Mevlâna mainly tried to describe the life in Anatolia, by using his clues, it becomes obvious that it is imposible to ignore the Central Asian ties of 13. century Anatolian cultural life and it comfirms that Turkish history and culture constitute a monolitic and contunious structure.