Bilimde Yöntemciliğin Reddi ve Çoğulculuk: Feyerabend’in Epistemolojik Dadaizmi

Abstract

Paul K. Feyerabend bilim tarihini evrenselci ve nesnelci bakış açısına karşıt görüşler geliştirerek açıklamaya çalışır. Ona göre, bilim ussal olduğu kadar usdışıdır, sabit bir yöntem ve ölçüte dayalı olarak anlaşılamaz, bu açıdan bilimde her kuram kendine özgü ve kendisiyle sınırlı bir doğruluk barındırır. Bilim tarihinde en büyük rolü bilim adamının özgür kararları ve var olan kuralları ihlal etmeleri oynamıştır. Bilimdeki ilerlemeler belirli bir yöntem izlenerek ve “dışsal ve insandan bağımsız olgular”la uyuşan kuramlar inşa edilerek değil, var olan kuramlarla uyuşmayan ve “olgular”la sınanma gereği olmayan kuramlar geliştirerek mümkün olmuştur. Feyerabend’in yöntembilim karşıtı görüşlerini ele alan bu çalışmada, onun bilimi özgür bir çaba olarak kavradığı ve bu çabaya katkıda bulunduğu, buna karşın bazı muhafazakar, anti-modernist, anti-bilimci, otoriter veya totaliter ideolojilerin onun görüşlerini çelişkili bir biçimde araçsallaştırabileceği vurgulanmaktadır. Feyerabend, her türlü tek hakikatçilik ve türdeşlik karşıtı bir epistemoloji etiği ve politikası savunduğundan, çizdiği bilim portresi, içinde insanın her türlü ideolojik ve zihinsel yönelimini barındıracak bir çoğulculuğa sahiptir.

Paul K. Feyerabend attempts to develop a counter perspective to the universalistic and objectivist viewpoints concerning the history of science. For him, science has both rational and irrational characteristics, it cannot be understood through an unchangeable method and standard, in this sense in science every theory has a truth of it’s own and limited to itself. Rejection of the prevailing rules and free decision of scientists have played the most important role in the history of science. The advances in science have been possible not on the basis of following a certain method and constructing theories conforming “the outside and independent facts from man”, but on the basis of developing theories that are not in consistence with the existing theory and that don’t need to be tested by “the facts”. In this study dealing with the anti-methodological views of Feyerabend, it is emphasized that though he conceives science as a free attempt and he contributes to its freedom, some conservative, anti-modernist, anti-scientist, authoritarian, and totalitarian ideologies may have paradoxically use his views instrumentally. Since Feyerabend develops an ethics and politics of epistemology against every kind of single, uniform and universal truth claims, the portrait of science drawn by him has a sense of plurality including all kinds of mental and ideological tendencies of man.