Gazzâlî’den Sonra İslam Düşüncesi Seyrinde İbn Kemmûne ’nin Yeri ve Önemi

Abstract

13.yüzyıldan itibaren İslam dünyasında felsefenin içinde bulunduğu durum, Gazzâlî ile İslam felsefesinin Doğu İslam dünyasında son bulduğunu değil tersine, öteki disiplinlerin içine girerek daha çok yayıldığını ve onlar tarafından özümsendiğini göstermektedir. Ancak Gazzâlî’den sonraki İslam düşüncesi tartışmalarında daha verimli sonuçlara varabilmek için o dönem filozoflarının ayrı ayrı değerlendirilmesinin lüzumu apaçıktır. Nitekim mantık, fizik, metafizik, astronomi, tıp, kimya dallarında eserler kaleme alan, zamanının önemli filozoflarından birisi olan Sad b. Mansur İbn Kemmûne’nin (Ö.1284) döneminin tarihi, siyasi, felsefi ve fikri özelliklerini üzerinde taşıdığı görülmektedir. Dolayısıyla, filozofun bu seyirdeki yerinin tespiti, makalemizin amacını oluşturmaktadır. Onun düşünce sisteminin oluşmasında İbn Sînâ, Gazzâlî, Sühreverdî, Fahreddin er-Râzî, Nâsirüddin et-Tûsî, el-Kâtîbî el-Kazvînî, Esîrüddin el-Ebherî gibi düşünürlerin etkileri olmuştur. O bu etkinin sonucu olarak İbn Sînâ’nın el-İşârât ve’t-Tenbîhât, Sühreverdî’nin Telvîhât adlı eserlerine yazdığı şerhlerle bir taraftan onların tanıtılmasına katkıda bulunmuş, diğer taraftan kendi düşüncelerini içeren bağımsız eserler vücuda getirmiştir. Kudbüddin eş-Şirâzî başta olmak üzere Muhammed er-Râzî el-Büveyhî, Celâleddin ed-Devvânî, Mir Damad, Molla Sadra gibi kendisinden sonraki düşünürler üzerindeki tesiriyle de felsefi kişiliğinin anlaşılmasında ipuçları vermiştir.

Beginning from the 13th century, philosophy’s State in Islamic world does not show that Ghazâlî and Islamic philosophy faded away in the East Islamic world, on the contrary it shows that they spread out more widely by mixing with other disciplines and get adopted by those disciplines. However, to have more efficient results in discussions about the Islamic thought after Ghazzali, it is obvious that there is a need to evaluate the philosophers of this period one by one. It is seen that the period of Sad b. Mansur Ibn Kammuna (d. 1284), who was one of the important philosophers of his time and had works in logic, physics, metaphysics, astronomy, medicine and chemistry, has historical, political, philosophical and mental characteristic with itself. Thereby the place of the philosopher at this point builds the aim of the article. He was influenced by important fıgures of Islamic intellectual history, such as Ibn Sînâ, al-Ghazâlî, Suhrawardî, Fakhruddîn ar-Râzî, Nasîruddîn at-Tûsî, al-Kâtîbî, al-Kazwînî, Athîruddîn al-Abharî. He wrote commentaries on Ibn Sînâ’s al-Ishârât wa’t-Tanbîhât and Suhrawardî’s Talwîhât and contributed to promote their influence, and on the other hand he also wrote his own independent works. With his influence upon later generations of philosophers such as Qutbuddîn ash-Shîrâzî and Muhammad ar-Râzî al-Buwayhî, Jalâladdîn ad-Dawwânî, Mir Damad and Mulla Sadra, he gave clues to make his philosophical character intelligible.