Fuad Köprülü ve Türk tarihinde kökenler; süreklilik, dış tesir ve hususi tekâmül

Abstract

Fuad Köprülü, modern Türk tarihçiliğinin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Farklı sahalardaki çalışmalarıyla çok geniş bir coğrafyaya ve zamana dağılan Türk tarihini bir bütün halinde, tarihsel süreç içerisinde ele almıştır. Osmanlıdan Cumhuriyete kadar uzanan dönemde, Türk tarihçiliğinin romantik tarihçilikten rasyonel ve bilimsel tarihçiliğe geçiş sürecinde belirleyici bir etkisi olmuştur. Köprülü’nün öne çıkan özelliği, tarih usulüne, yani Türk tarihinin nasıl ele alınması gerektiğine dair teklif ettiği yeni yöntem biçimine, araştırmalarının kapsam ve derinliğine, Avrupa bilim ve metodunu Türkiye’ye taşıma çabalarına, Türk tarihi ve kültürü çalışmalarına yaptığı teorik katkılara dayandırılmaktadır. Ancak Köprülü’yü farklı kılan asıl özelliği Batı’nın ilmî usul ve anlayışını alırken Türk tarihinin ve kültürünün gelişimindeki farklılığı görerek buna uygun bir usulü tatbik etmesidir. Köprülü muhtelif sahalarda Türk tarihi ve kültürü ile ilgili yaptığı çalışmalarında önce meselenin o günkü durumunu ele alır, yerli, yabancı dilde yazılanları değerlendirir. Daha sonra nasıl bir usul takip edilmesi gerektiğini, Türk tarihinin gelişim farklılığını da dikkate alarak tespit eder. Meselenin Türk tarihindeki kökenini bulmaya çalışır, daha sonra tarihi sürekliliği adım adım takip eder. Bu takipte dış tesirleri mukayeseler yoluyla belirler. Son olarak hususi bir tekâmülü kaynaklarıyla birlikte ortaya koyar. Türk tarihi ve kültürüyle ilgili yaptığı bütün çalışmalarında bu yönteme dair pek çok örnek görülmektedir.

Fuad Köprülü is regarded as the founder of the modern Turkish historiography. With his works in different areas spread across a wide geography and time in Turkish history has investigated in the historical process as a whole. He has been a decisive impact on the transition process of Turkish historiography from romantic historiography to rational and scientific historiography in the period extending from the Ottoman Empire to the Republican period. Köprülü's outstanding feature was his historical methodology, namely how Turkish history should be handled. On this matter, he offered a new method for the historical research. The scope and to the depth of his researches, his theoretical contributions on the studies of Turkish history and culture were based on his efforts on the carrying of European science and method into Turkey were the reasons for this understanding. However, the main feature distinguishes Köprülü was his noticing the differences in the development of Turkish history and culture and applying a methodology proper to this by taking the scientific principles and understanding of western world. Köprülü on his works on the various fields of Turkish history and culture first considers the contemporary position of the subject and evaluates the national and internationals writings. Then he determines the methodological method by taking account of the different developing process of Turkish history. He tries to find the roots of the subject in the Turkish history then step by step follows the historical contiunity. He determines the external effect factors by comparisions. Finally he exposes the special development by showing it with sources. Many examples can be seen about this methodlogy on his works about the Turkish history and culture.