Ceza hukuku müesseselerinin mecelle'nin külli kaideleri ile açıklanması

Abstract

İslam hukukunun dönemlerinden biri, kanunlaştırma dönemidir. Mecelle, bu dönemde yapılan kanunlardan biridir. Mecelle, İslam hukuku kuralları esas alınarak hazırlanmıştır; ancak içerisinde yalnızca Hanefi mezhebine ait içtihatlar yer almaktadır. Mecelle’nin mukaddime kısmında, iki makale bulunmaktadır. Mecelle’nin birinci maddesi, ilk makaledir. İlk makalede, fıkıh ilminin tanımı ve kapsamı açıklanmıştır. Mecelle’nin ikinci maddesiyle yüzüncü maddesi arasında, külli kaideler olarak adlandırılan ilkeler bulunmaktadır. Bu ilkeler, hukukun tüm disiplinlerinde uygulanabilecek soyut ilkelerdir. Bu bağlamda, Mecelle’nin külli kaidelerinin, ceza hukuku alanında da uygulanması mümkündür. Örneğin ceza hukukunda, suçsuzluk karinesi, şüpheden sanığın yararlanması, kıyas yasağı, eski hâle iade, zorunluluk hâli, suça iştirak türü olarak azmettirenin sorumluluğu, özgürlüğü daha az kısıtlayan koruma tedbirinin tercih edilmesi, suç olmaktan çıkarma akımı, delillerin önemi, hukuka uygunluk sebepleri, Mecelle’nin külli kaideleri ile açıklanabilir. Bu çalışmada, Mecelle’nin külli kaidelerinin, ceza hukuku alanında uygulanabilirliği meselesi incelenecektir.

One of the periods of Islamic law is codification period. Mecelle is one of the codes which was legislated in this period. Mecelle was prepared based on Islamis law rules; but there is only precedents of the Hanafi sect within it. In the introduction part of Mecelle, there are two paragraphs. The first article of Mecelle is the first paragrafh. In first paragraph, description and scope of the Islamic law are explained. Between the second and the hundredth article of Mecelle, there are principles which are named as general bases. These principles are abstract principles that can be applied in all disciplines of the law. In this context, the general bases of Mecelle can be applied in criminal law, too. For example, in criminal law, presumption of innocence, in dubio pro reo, the ban of analogy, restitution, state of necessity, responsibility of abettor which is the kind of complicity, preference of protection measures that less restricted the freedom, decriminalization, the importance of evidences, lawfulness reasons can be explained with the general bases of Mecelle. In this work, the problem of applicability of the general bases of Mecelle in the field of criminal law will be examined.